Dit verhaal is een samenstelling van twee verhalen van blog van juffrouw Jo; te weten “het mysterie van de stamkaarten verborgen onder de vloer” en “onder de vloer gevonden stamkaarten van joodse slachtoffers nu terug bij familie“. Geplaatst met vriendelijke toestemming van Juffrouw Jo.
‘Toen ik net op de Tweede Boerhaavestraat kwam woonen hier in Amsterdam sprak mijn onderbuurman me aan en vertelde me dat hij iets had gevonden dat mij vast wel zou interesseren. Bij de renovatie had hij onder de vloer twee distributie stamkaarten gevonden, gewikkeld in een stuk bruin papier. Iemand had ze daar duidelijk tijdens de oorlog verstopt maar nooit opgehaald.
De distributie stamkaarten, die je noodig had om aan eten te komen tijdens de bezetting, waren van een zekere Saartje en Philip Cohen de Lara geweest, aangezien dit twee Joodsche namen waren dacht ik er gelijk aan dat zij hier misschien ondergedooken hadden gezeten of misschien wat spullen hadden achtergelaten toen ze gingen onderduiken of op het punt stonden om op transport gezet te worden.
Het was wel vreemd want dit type stamkaart werd tot eind 1944 gebruikt en toen waren de meeste Jooden al uit Nederland getransporteerd. Als Philip en Saartje bij deze groep hoorde dan zouden ze denk ik hun stamkaarten wel meegenomen hebben. Dus zou het goed kunnen zijn dat ze zijn ondergedooken of valsche papieren kregen en deze originelen om de een of andere reden verstopt moesten worden.
Dankzij de fantastische en enorm indrukwekkende website ‘Joods Monument‘ kon ik Philip en Saartje al snel vinden. Helaas hadden geen van beiden de oorlog overleefd, maar hun twee kinderen wel, Margaretha (Riet) Sientje Cohen de Lara en Sonja Margaretha Nijman – Cohen de Lara. Zoowel Philip als Saartje zijn op 31 Januari 1944 in Auschwitz vermoord.
Beide echte Amsterdammers, hier geboren en getogen, maar voor de nazi’s telde dat niet, die vonden ‘ras’ belangrijker.
| Volgens gegevens uit het Stadsarchief Amsterdam woonde Mathilde Noach vanaf 1939 op dit adres. Zij woonde bij de daar vanaf 2 juni 1936 wonende David Querido (Amsterdam, 1 april 1904 – Amsterdam, 11 april 1956) en zijn vrouw, de katholieke Maria Anna Gunnewig (Warendorf, 8 februari 1911 – Amsterdam, 20 november 1974). David en Maria Anna waren de hoofdbewoner. Volgens een onderzoekster kreeg haar grootvader op dit adres nieuwe identiteitspapieren van een katholieke vrouw die betrokken was bij het georganiseerde verzet – Mims Querido. Zij hielp velen aan vervalste papieren en nieuwe identiteitspapieren; en dat ze betrokken was bij het vinden van onderduiklocaties voor kinderen uit de crèche aan de Plantage Middenlaan. |
Ook vreemd aan deze vondst was dat de Cohen de Lara’s niet op mijn adres woonde tijdens de oorlog. Zij woonde op de Grensstraat 19, niet op de Tweede Boerhaavestraat 71-1, waar de kaarten gevonden zijn.
Daar woonde tijdens de oorlog Mathilde Noach, een joodsche verpleegster die in Duitschland was geboren en dus waarschijnlijk in de jaren ’30 naar Nederland gevlucht was. Haar vader Annij Noach zat in het Centraal Israëlitisch Krankzinnigengesticht Het Apeldoornsche Bosch, voor de oorlog waren haar ouders al gescheiden wegens de ‘medische conditie’ van Annij’, en woonde moeder en kinderen elders. Mathilde was ergens in de 40 toen de oorlog begon, mijn leeftijd dus. En net als ik ongetrouwd en zonder kinderen.
Ik denk dat ze erg sociaal was en om haar medemensch gaf, dat moet haast wel als je verpleegster bent. Om de een of andere reden, ergens tussen September 1939, toen de kaarten uitgereikt werden, en Mei 1943, toen Mathilde op transport gezet werd naar Sobibor en daar ook werd vermoord, heeft zij de distributie stamkaarten van Philip en Saartje gekregen en onder de vloer verstopt.
Moest ze ze voor hen bewaren omdat ze gingen onderduiken, waren ze daar achtergelaten en was de volgende bewoner bang dat de Duitschers ze zouden vinden en bepaalde conclusies zouden trekken?
We zullen het misschien nooit weten.
Natuurlijk kon ik mijn nieuwsgierigheid weer niet bedwingen en ben ik op zoek gegaan naar nog levende familieleden. Ik vond een neef maar helaas liet die vervolgens niets meer van zich horen.
Sonja en Riet Cohen de Lara zouden nog wel te vinden moeten zijn, binnenkort maar eens de telefoongids uitpluizen. Mathilde had nog een broer en een zus die de oorlog overleefde maar die inmiddels overleden zijn.
Wat was toch die connectie tussen Mathilde en de Cohen de Lara’s?
Hoe kwamen hun stamkaarten onder haar vloer terecht?
Waren ze vrienden, hebben ze tijdens de bezetting avonden hier gezeten, fluisteren over wat ze toch konden doen? En de familie die in mijn huis woonde?
In de kamers die ik nu betrek woonde het gezin Isaäc van de Kar. Isaäc zelf, zijn vrouw Rachel en hun twee volwassen kinderen Rebecca en Simon. Ze zullen het niet ruim gehad hebben, een van de kinderen zal wel in de woonkamer geslapen hebben of anders op zolder.
Geen van hen hebben de oorlog overleefd. En ook de familie op de begaande grond en op 3 hoog zijn voor het overgrote gedeelte niet terug gekomen uit de kampen.
Een sombere gedachte.
De trappen die ik dagelijks op- en afstijg liepen zij ook vaak op en af, ook die laatste keer, angstig, met koffers en rugzak, nog een keer omkijken en dan de duisternis in.
2 oktober 2015
Ruim een maand geleden schreef ik over de distributiestamkaarten die onder de vloer van mijn buurman gevonden waren en sindsdien bij mij in de kast lagen.
Door het verhaal met U te delen en door de reacties en tips die binnen kwamen op mijn Facebook pagina probeerde we samen nog een keer familieleden van Philip en Saartje Cohen de Lara te vinden.
En deze keer lukte het!
Via via kwam ik, dankzij de hulp van mijn Facebook ‘volgers’ terecht op een foto op het internet van twee kleine meisjes op een strand, Sonja en Riet stond er bij en ze waren online gezet door een zekere Philip.
Dat paste wel heel netjes bij de informatie die we al eerder hadden uitgevonden en dus plaatste ik een bericht bij de foto;
Zijn dit Margaretha (Riet) Sientje Cohen de Lara en Sonja Margaretha – Cohen de Lara? Dan heb ik de stamkaarten van hun ouders gevonden onder de vloer.
Al snel kreeg ik een reactie terug;
dag Jo. ik zit nu op vakantie. ik neem volgende week contact met je op. ik ben de zoon van Sonja. Philip en Saar waren mijn opa en oma.
ik zit te janken op het strand op Zanzibar.
Toen ik dat las kreeg ik kippenvel.
Op zijn fotopagina vond ik toen ook de foto van Philip en Saartje Cohen de Lara, eindelijk zag ik de gezichten van de twee menschen die na al die tijd toch, op een bepaalde manier, een beetje bekenden van me waren geworden.
Wat had ik ze graag in het echt ontmoet.
Philip was op vacantie toen hij mijn bericht en het bijbehorende verhaal las maar toen hij weer in Nederland was nam hij contact met me op en een afspraak was toen snel gemaakt.
Niet veel later ontving ik hem bij mij thuis en vertelde hij mij het een en ander over de familie en de impact die de oorlog op hen heeft gehad.
Het blijft een mysterie hoe de stamkaarten van zijn grootouders bij de onderburen onder de vloer terecht zijn gekomen.
Waarom heeft Mathilde Noach deze daar verstopt?
Ik denk dat ze in het Verzet zat of in ieder geval de familie Cohen de Lara wilde helpen.
Misschien moest zij valsche papieren voor ze regelen of de originelen bewaren, het zou goed kunnen dat Saartje en Philip dus plannen aan het maken waren om zelf ook onder te duiken.
Maar de waarheid zullen we waarschijnlijk nooit weten.
En dat is reuze jammer, want het zou dus best kunnen dat Mathilde een verzetsheldin was die nooit de erkenning heeft gekregen die ze mogelijk wel verdiend.
Wat zou het mooi zijn als we die haar ooit alsnog kunnen geven.
Philip vertelde me dat zijn moeder en haar zus het waarschijnlijk moeilijk zullen krijgen met het nieuws van de distributiestamkaarten en dat hij daarom even het juiste moment afwacht om ze het nieuws te vertellen.
Dat begrijp ik natuurlijk helemaal.
En ook al zal het ze overstuur maken, toch hoop ik dat de kaarten uiteindelijk ook troost bieden en niet alleen een vervelende herinnering aan een duister verleden zullen zijn maar ook een extra verbinding met hun ouders.
Toen het moment daar was en ik de kaarten van zijn opa en oma overhandigde aan Philip kregen we het beiden toch even te zwaar.
Maar nu zijn de distributiestamkaarten dus waar ze horen, na zoo’n 70 jaar zijn ze nu weer bij de familie.
bron:
“het mysterie van de stamkaarten verborgen onder de vloer” en “onder de vloer gevonden stamkaarten van joodse slachtoffers nu terug bij familie“. van de blog van Juffrouw Jo.
Met vriendelijke toestemming van Juffrouw Jo.
Stadsarchief Amsterdam, Mathilde Noach, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 593
Stadsarchief Amsterdam, David Querido, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 658
aanvullende informatie Querido en Gunnewig met dank aan Christine Eliazar per email d.d. 3 juni 2021
Familiebericht Gunnewig.”Het Parool”.Amsterdam,25-11-1974.Geraadpleegd op Delpher op 04-06-2021,http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010840030:mpeg21:p006
Stadsarchief Amsterdam, 2e Boerhaavestraat 71-1, Woningkaarten, archiefnummer 5445, inventarisnummer 41
illustraties:
met dank aan juffrouw Jo.
gepubliceerd:
30 april 2016
Laatst bijgewerkt:
3 mei 2024