door Mieke Daniels-Waterman
Opgetekend volgens verhalen van mijn moeder Sara (Stella) Waterman – Cohen, 1920-2021.
Abraham Cohen (Sloten, 19 juni 1893) kwam uit een familie waarvan vaderskant in Den Helder woonde en veel gezinsleden werkten in het familieatelier aldaar, als kleermaker en andere verwante beroepen. Abraham Cohen trouwde op 19 maart 1919 met Schoontje Saphier, dochter van Marcus Saphier en Sophia Hillesheim. Ook Abraham was kleermaker met een eigen atelier aan huis in Amsterdam. Als de zaken floreerden ging hij zijn klanten langs in een gehuurde auto met chauffeur. Mijn moeder Sara Cohen (roepnaam Stella) mocht dan mee. Dat vond ze een prachtige belevenis.
Het gezin Cohen-Saphier was orthodox, maar mijn moeder Stella ging niet naar een Joodse lagere school, want die waren volgens haar ouders niet op peil. Wel heeft ze de Joodse Mulo doorlopen. Uiteraard kreeg ze ook een paar keer in de week Joodse les. Mijn moeder heeft nooit in haar vaders atelier gewerkt, maar werkte bij de Buitenlandse Dienst van de PTT (Posterijen, Telegrafie en Telefonie), omdat zij haar talen goed beheerste. Ze werkte ook een tijd op kantoor bij de Joodse firma Fruticia in Amsterdam, die essences maakte. Het was de onderneming van Barend Vleeschhouwer, in 1936 gevestigd op de 1e Boerhaavestraat 4.
Bij beide werkgevers kreeg Stella vrij op Sjabbat. Haar jongere zusje Sophia (Amsterdam, 24 september 1921 – Auschwitz, 24 september 1943) werkte in het atelier van haar vader. Schoontje Cohen-Saphier (Amsterdam, – Sobibor, ), mijn oma van moederskant, was huisvrouw. Haar echtgenoot, mijn opa Abraham, werd in Auschwitz vermoord op ij werd 49 jaar. Beide ouders van mijn moeder kwamen uit grote gezinnen en hadden veel broers en zusjes, die allemaal zijn vermoord. Mijn moeder is de enige van deze grote uitgebreide families die de Sjoa heeft overleefd.
Mijn ouders hebben elkaar leren kennen op de religieus-Zionistische jeugdvereniging Zichron Ya’akov. De dag na de Sjewa Berachot (de 7 feestdagen) na de chatoena (bruiloft) van mijn moeder Stella en mijn vader Louis Waterman (1914) in 1942, zijn mijn ouders verhuisd naar Den Bosch. Mijn vader had een Sperre. Dit was vanwege zijn werk in Den Bosch als chef van de schroothandel van zijn zwager Maurits Benjamins. Naderhand kregen ze via een goede kennis, mijnheer Schaap, een telefoontje dat het gevaarlijk werd en er in hun straat een razzia zou komen. Meneer Schaap had de lijn van de Duitsers afgetapt. Toen zijn ze meteen gevlucht en gaan onderduiken op verschillende plaatsen in Den Bosch. Het laatste adres was bij de fam. Koesen op de Ackersdijckstraat 18. Op dat adres is mijn moeder bevallen van mijn oudste zusje Sophia Mathilda Francina in december 1943. Sophia werd vernoemd naar het zusje van mijn moeder en naar het echtpaar Koesen. Het echtpaar Koesen werd na de oorlog door Yad Vashem erkend als ‘Chasidei Oemot Ha’olam (Rechtvaardigen onder de Volken).
In 1947 is het echtpaar Waterman-Cohen terug verhuisd naar Amsterdam. Toen hadden ze al drie kinderen, het zouden er uiteindelijk zes worden. De reden om uit Den Bosch te vertrekken was omdat daar bijna geen Joods leven meer was. Na zijn pensionering als ambtenaar van de Joodse Gemeente Amsterdam, met vele vele functies, is het echtpaar Louis en Stella Waterman-Cohen op alija gegaan. Tot hun overlijden in resp. 2002 (88 jaar) en 2021 (101) hebben mijn ouders in Jeroesjalajim gewoond.
Het echtpaar Cohen-Saphier (ouders van mijn moeder) is vaak verhuisd. Zo hebben ze in de Weesperstraat gewoond. In de Rivierenbuurt, de Dintelstraat 43 en het laatste adres, op de Hemonystraat 45-1. Stella overleed juni 2021 op de leeftijd van 101 jaar, op haar Joodse verjaardag, in Jeroesjalajim. Ze was tot het laatst helder van geest, met een scherp geheugen.
bron:
verhaal Hemonystraat 45-1 door door Mirjam Daniëls – Waterman
Stadsarchief Amsterdam, Hemonystraat 45-1, Woningkaarten, archiefnummer 5445, inventarisnummer 122
illustraties:
© familiearchief Mieke Daniels-Waterman, met vriendelijke toestemming.
gepubliceerd:
12 december 2021
laatst bijgewerkt:
12 december 2011