Herman Elteschool (1905-1923)

De eerste Joodse bijzondere lagere school in Amsterdam was van de “Vereniging Kennis en Godsvrucht. Deze vereniging was volgens de ene bron in 1874 opgericht, volgens de andere bron op 6 december 1898. De laatste bron spreekt ook over het doel, het tot stand laten komen van een school waar voorbereidend, voldoende lager, meer uitgebreid later en Israëlitisch godsdientonderwijs op traditioneelen grondslag wordt verstrekt.
Ouders van kinderen die naar deze school gingen betaalden schoolgeld, in tegenstelling tot de Talmoed-Thora school, die kostenloos was.Van 1905 – 1923 was de school gevestigd op de Nieuwe Keizersgracht 54.

In 1891 plaatste het Instituut Herman Elte een advertentie in het Nieuw Israëlietisch Weekblad met de mededeling dat zij een Inrichting voor Uitgebreid Lager Onderwijs op de Nieuwe Keizersgracht 54 heeft. Ook is er een Fröbelschool aan de school toegevoegd en is er een ruime schoolkamer, speelschool en tuin. Dus het instituut Elte was er al, en dat instituut zal wel in 1874 zijn opgericht.

In 1905 werd er vermeld dat de leden van deze vereniging de ouders van het instituut H. Elte aan de Keizersgracht zijn. De vereniging nam in 1905 deze school over. Herman Elte werd de directeur van deze school. Het Instituut Elte bestond al zeker in 1900, en zat op de Nieuwe Herengracht 127.

In 1906 is er melding dat er een poerimfeest voor de kinderen wordt georganiseerd. Dat gebeurde in de benedenzalen van Plancius op de Plantage Kerklaan; het huidige Verzetsmuseum. Het adres van de school is dan de Nieuwe Keizersgracht 54. In datzelfde jaar is middels een advertentie te lezen dat deze school ook een Fröbelschool (kleuterschool) bood.

In 1909 werd er in het pand een nodige verbouwing gepleegd. De architect Harry Elte had ondershands de verbouwing opgedragen aan de aannemer Andreas Bakker. Het pand werd overigens in 1923 opnieuw verbouwd en was daarna alleen een Fröbelschool, dus alleen voor kleuters.

Nieuwe Keizersgracht 54 is een gewoon grachtenpand en het aantal leerlingen werd al snel te groot. Op 3 september 1923 betrok men derhalve een andere locatie, op de Nieuwe Achtergracht 123; voor de kinderen boven de zes jaar. De Fröbelafdeling van de school bleef tot in de oorlog wel op de Nieuwe Keizersgracht gevestigd, zeker tot in 1943.

Leerkrachten
Jaantje Luteraan werd bij aanvang van het schooljaar 1901 op de Herman Elteschool benoemd. Ervoor was ze onderwijzeres te Utrecht. Jaantje werd geboren in Zwolle op 15 juli 1881 en trouwde met IJsaac Vleeschdraager (Amsterdam, 27 januari 1881). IJsaac was diamantbewerker en werd later vertegenwoordiger in fotografische artikelen en een goede amateur-fotograaf. De choppe was in Weesp, dat was goedkoper dan in Amsterdam en de koosjere bakker Gans deed goede zaken met zijn “Huize Gans”; daar was de receptie.
Jaantje had sinds jonge leeftijd gewoond in het Israëlitische Weeshuis in Utrecht. Ze bleek goed te kunnen leren, en mocht doorstuderen voor onderwijzeres. Jaantje en IJsaac hadden een zoon Eduard Isaäc. Moeder Jaantje en vader IJsaac werden in Sobibor vermoord op 23 april 1943.