De Hemonylaan lijkt altijd een beetje een vreemde eend in de bijt tussen de bebouwing van de Pijp. Het is alsof deze laan aan de andere kant van de Stadhouderskade had moeten liggen. Er zijn grote achtertuinen van de huizen aan de Stadhouderskade, maar dan wel zo dat dit deel van de straat een oerlelijke verzameling onduidelijke opslagplaatsen bezit. Een vreemde mengeling van chique en krotterig, alsof men nooit heeft kunnen besluiten hoe men deze laan allure kon geven.
Voor 1891 heette deze laan overigens de Hemonykade (vanaf 1883), op 24 februari 1891 werd besloten deze naam te wijzigen.
Tijdens de Shoah werden zeker 38 mensen uit deze straat vermoord. Verder was veel van inboedel van de synagoge aan de Gerard Doustraat bij een inwoner van deze straat onder gebracht, omdat men bang was dat de synagoge geplunderd zou worden. De synagoge werd niet geplunderd, de inwoner van deze straat werd gedeporteerd en het huis gepulst, waardoor ook de in bewaring genomen bezittingen van de synagoge verloren gingen.
Hemonylaan 5 – gezin Lehmann
Op dit adres woonde voor en in het begin van de oorlog Max (Markus) Lehmann (Mainz, – Extern kommando Oranienburg, ) en zijn vrouw Hedwig Wallerstein (Frankfurt am Main, – Extern kommando Beendorf, ) met hun kinderen Toni, Connie Tirza en Oscar Maurits (Amsterdam, 19 juli 1933). De kinderen overleefden de oorlog. Het verhaal over het gezin Lehman wordt verteld in Joodse Huizen 5 (Amsterdam 2019).
Hemonylaan 7 – makelaar L. B. Schaap
L. B. Schaap was makelaar in effecten en woonde in 1897 op dit adres. Rond 1904 ging het bedrijf naar nummer 12.
Hemonylaan 8 – Herman Alexander van Beem
Herman Alexander van Beem (Amsterdam, – Auschwitz, ) was in 1927 de penningmeester van de commissie die moest zorgen voor de instandhouding van de Synagoge aan de Zwanenburgwal (Halichot Olam Hachadasja). Herman was gehuwd met Rachel Santcroos (Amsterdam, – Auschwitz, ) en zij hadden twee kinderen; Abraham Herman (Amsterdam, – Auschwitz, ) en Marianna Mathilda (Amsterdam, – Auschwitz, ). In het begin van de bezetting woonde het gezin op de Van Baerlestraat 99hs.
Hemonylaan 9 – kraamvrouw Engelina Heijmans
Engelina Heijmans (Breda, – Sobibor, ) was een gediplomeerd kraamvrouwen-verpleegster en woonde in 1926 op Hemonylaan 9hs. In het begin van de bezetting woonde ze op de Rijnstraat 212-3.
Hemonylaan 11 – Ben Plotske
Ben (Benedictus) Plotske (Amsterdam, 16 november 1884 – Auschwitz, 13 augustus 1942) had in 1930 een bedrijf in manufacturen. Het hoofdmagazijn was op de Kalverstraat 118, daarnaast was hij gevestigd op dit adres en de Kinkerstraat 146-148. De dochter van Ben, Liesje (Amsterdam, 18 mei 1914 – Auschwitz, 13 augustus 1942), verloofde zich in 1937 met Max (Mozes) van der Sluis (Meppel, 27 november 1909 – Auschwitz, 13 augustus 1942). Ze woonde nog op dit adres. Een jaar eerder, in oktober 1936, verloofde de zoon des huizes, Max (Mozes) (Amsterdam, 15 juli 1910 – Amsterdam, 29 oktober 1944), zich met Zus Godschalk. Liesje en Max hadden nog een broer, Jacob (Jaap) (Amsterdam, 19 december 1911 – Extern kommando Fürstengrube, 31 maart 1943). Tijdens de oorlog woonde Benedictus op de Apollolaan 175.
Hemonylaan 12hs – gezin Frenkel
Hier woonde in het begin van de bezetting het gezin van Ezechiel Frenkel (Utrecht, – Westerbork, ). Ezechiel was opgeleid tot officier bij de artillerie, diende in de Eerste Wereldoorlog en werd vervolgens leraar wiskunde en hij had eveneens een bevoegdheid voor natuur- en scheikunde. Op 15 september 1941 werd hij leraar en directeur van de Joodse HBS aan de Mauritskade 24 en had vanwege deze functie een Sperre. Hij werd met zijn vrouw opgepakt nadat het aantal leerlingen op de school ver gedaald was door de deportaties en de school niet meer nodig was. In Westerbork werd hij op 29 september 1943 geregistreerd en hij verbleef in Barak 85. Ezechiel stond op de Professor Van Dam-lijst waardoor hij niet direct gedeporteerd werd naar het oosten. Door een geallieerd bombardement op het kamp kwam hij in mei 1944 om. Hij werd in Westerbork gecremeerd en zijn as werd bijgezet op de Joodse begraafplaats in Muiderberg.
Ezechiel was gehuwd met Elisabeth Loopuit (Amsterdam, 31 juli 1889 – Amsterdam, 25 mei 1973) en zij hadden twee zoons; Maurits (Goes, 1 juni 1919 – Bussum, 5 december 2013) en Simon (Goes, 10 december 1920 – Lelystad, 8 februari 2011). Op 4 september 1944 werd Elisabeth gedeporteerd naar Theresienstadt, waar ze werd bevrijd. Simon en Maurits wisten tijdens de bezetting naar Zwitserland te ontkomen.
Hemonylaan 12 – Simon Loopuit
Simon Loopuit (Amsterdam, 21 februari 1860 – Amsterdam, 7 mei 1935) was de voorzitter van de vereniging “Hulpe Israëls”, de beheerder van de synagoge aan de Gerard Doustraat. Simon was gehuwd met Sara Stranders (Ridderkerk, 6 september 1858). Zij waren de ouders van Mietje (Amsterdam, 9 juli 1888 – Amsterdam, 10 april 1894), de bij Hemonylaan 12hs vermeldde Elisabeth (Amsterdam, 31 juli 1889 – Amsterdam, 25 mei 1973), Rosa (Amsterdam, 5 juli 1892 – Bergen-Belsen, 11 mei 1945), Margaretha (Amsterdam, 14 januari 1895) en fotograaf Wim (Willem, Amsterdam, 30 oktober 1901 – Amsterdam, 21 juni 1991).
Hemonylaan 13 – Dr. Simon van Creveld
Dr. Simon van Creveld (Amsterdam, 21 augustus 1894 – Amsterdam, 10 maart 1971) was kinderarts en woonde op dit adres. In 1927 hervatte hij hier zijn praktijk.
Hemonylaan 13 – Radio Tak
Dr. Simon van Creveld woonde niet meer op dit adres in 1939. Toen was taxibedrijf ‘Radio Tak’ er gevestigd.
Hemonylaan 17hs – Nederlandse Zionistenbond
Het secretariaat van de Nederlandse Zionistenbond was in 1952 op dit adres gevestigd. Hier woonde J. Ph. Sijes en zijn vrouw M. Sijes-Slap. Op 2 november 1963 werd hun zoon Berl Jacob Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig) in de synagoge aan de Lekstraat.
Hemonylaan 22-2/3 – Isidoor Koekenheim
Isidoor Koekenheim was juwelier en verkocht vanaf dit adres in 1917 zijn briljanten. Volgens de woningkaart woonde hier Israël Kukenheim (Amsterdam, 3 maart 1858 – Amsterdam, 26 januari 1930). Hij was gehuwd met Betje Rachel van Gelder (Leeuwarden, 2 januari 1854 – Amsterdam, 4 januari 1937). Volgens het bevolkingsregister was Israël diamantversteller. Israël en Betje zijn op Muiderberg begraven waar op de Matseiwa van Israël is aangegeven dat hij de voornaam Isidore ook gebruikte. Verder was hij bij leven ere-voorzitter van Court stad Amsterdam van de Ancient Order of Forresters.
Hemonylaan 24 – E. de Hoop Azn
Familie E. de Hoop Azn woonde op dit adres in 1910 en zij adverteerden ter gelegenheid van Joods Nieuwjaar in het Nieuw Israëlietisch Weekblad.
Hemonylaan 27 – Max Kohnstamm en Sara Wertheim
Het gezin van Max Kohnstamm en Sara Wertheim, ouders van Dinah Elisabeth Kohnstamm, woonde hier in 1887.
Hemonylaan 27 – Joodse Centrale voor Beroepsopleiding
In de oorlog was dit de Joodse Centrale voor Beroepsopleiding. De vakopleiding voor land- en tuinbouw en ambachten.
Hemonylaan 52 – violist Nathan Abas
Nathan Abas was in de eerste decennia een bekend violist bij het Concertgebouworkest. Hij emigreerde in de twintiger jaren naar de Verenigde Staten. Meer over hem via deze link. In de Hemonylaan woonden meer orkestleden van het Concertgebouworkest.
bron:
Algemeen Handelsblad, 26 feb 1891, gemeenteraad
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 26 oktober 1917, Koekenheim nummer 22
ibidem, 19 nov 1897, L B Schaap nummer 7
ibidem, 31 okt 1952, zionistenbond nummer 17hs
ibidem, 8 sep 1926, Heymans nummer 9hs
ibidem, 25 maart 1927, A v Beem, nummer 8
ibidem, 12 feb 1904, L B Schaap, nummer 7 – 12
ibidem, 23 sep 1927, S van Creveld, nummer 13
ibidem, 19 sep 1930, Ben Plotske, nummer 11
ibidem, 15 dec 1939, Radio Tak, nummer 13
idibem, 25 jan 1952, Sijes, nummer 17hs
ibidem, 30 sep 1910, E de Hoop, nummer 24
ibidem, 26 nov 1937, Liesje Plotske, nummer 11
ibidem, 25 okt 1963, J Ph Sijes, nummer 17hs
ibidem, 7 okt 1936, Max Plotske, nummer 11
ibidem, 26 sep 1924, S Loopuit, nummer 12
ibidem, 19 dec 1975, Wim Loopuit, nummer 12.
ibidem, 10 mei 1935, Simon Loopuit, nummer 12
ibidem, 23 sep 1938, te koop, nummer 12
Stigter, Bianca, De bezette stad, Plattegrond van Amsterdam, 1940 – 1945 (Amsterdam 2005)
https://www.joodsamsterdam.nl/salomon-abas/
gezin Lehman: Dawn Skorczewski en Bettine Siertsema, Hemonylaan 5 Amsterdam in Joodse Huizen 5 (Amsterdam 2019) 50 – 55
Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Markus Lehmann
met dank aan Abby Israëls, informatie Gerard Doustraat-synagoge,
Ezechiel Frenkel, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130288849 (Ezechiel FRENKEL).
Ezechiel Frenkel. Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 249.
Maurits Frenkel, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1428.
Simon Frenkel. Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1428.
Elisabeth Loopuit, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130288834 (Elisabeth FRENKEL LOOPUIT).
Elisabeth Loopuit, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 518.
Engelina Heijmans, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 340.
Herman A. van Beem, SYNAGOGE ZWANENBURGWAL.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-03-1927, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 05-01-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858170:mpeg21:p009.
Mietje Loopuit, Stenen Archief, https://www.stenenarchief.nl/hsa_all/hsa_view.php?editid1=94467 (geraadpleegd 5 januari 2025).
Israël Kukenheim, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1835.
Isidore Kukenheim, Stenen Archief, https://www.stenenarchief.nl/hsa_all/hsa_view.php?editid1=28553 (geraadpleegd 5 januari 2025).
illustratie:
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank, Hemonylaan gezien vanaf Van Woustraat naar Hemonystraat, prentbriefkaart, 1920, PRKBB00229000002
gepubliceerd:
5 mei 2016
Laatst bijgewerkt:
5 januari 2025