Het verhaal over de familie Gutmacher is een verhaal over Duits-Joodse vluchtelingen die zich in Amsterdam vestigden. Het was ook het verhaal over een gezin dat wist wat ze van de nazi’s konden verwachten en wat leidde tot een dramatische beslissing van vader.
Het gezin Gutmacher, vader Kurt (Berlijn, 7 augustus 1890), moeder Helene Blumenthal (Hamm, 20 juni 1897) en hun zoons Erich Günther (Berlijn, 22 augustus 1925) en Werner Walter (Berlijn, 23 oktober 1923) vluchtten in maart 1938 naar Amsterdam. Ze gingen eerst wonen op het Minervaplein 82-3, twee maanden later gingen ze naar een huis op het Stadionplein 85 en op 20 september 1938 werden ze ingeschreven op het Olympiaplein 113. De vlucht uit Berlijn, waar ze in de chique wijk Charlottenburg woonden, had alles te maken met het toenemende antisemitisme dat vanaf de machtsovername door de nazi’s in 1933 alleen maar sterker was geworden. Vader Kurt was bankier en werkte bij de privébank Bett, Simon & Co. Hij vormde de leiding van het bedrijf samen met zijn compagnons Hugo Simon en Kasimier Bett. Het bedrijf werd geariseerd (alle Joodse werknemers werden ontslagen) en in 1935 werd Simon er al uitgezet. In 1938 was Kurt aan de beurt waarmee het gezin zonder inkomen kwam en in een inmiddels vijandige omgeving woonden waar het duidelijk was dat ze beter konden vertrekken.
Ze kozen voor Amsterdam. Nederland was neutraal gebleven in de Eerste Wereldoorlog waarmee ons land als net zo veilig werd geacht als bijvoorbeeld Zwitserland. Maar de dreiging liep in de anderhalf jaar voor het uitbreken van de oorlog alleen maar op. Op 10 mei 1940 vielen de nazi’s Nederland binnen en op 14 mei 1940 capituleerde Nederland. Twee maanden later, op 12 juli 1940, nam Kurt vergif in en werd nadat dit ontdekt was naar het Nederlands Israëlitisch Ziekenhuis overgebracht. Hij overleed er op 14 juli 1940.
Moeder bleef achter met haar twee puberende zoons. Op de gezinskaart is te zien dat Werner in 1938 een tijd in Gstaad verbleef. Hij was nog maar vijftien jaar oud. Was hij ziekelijk? Op 11 januari 1942 overleed Werner in Amsterdam, volgens de advertentie na een langdurig lijden. Werner was nog maar negentien jaar oud.
Hoe het verder ging met moeder en haar zoon Erich is moeilijk te achterhalen. Een advertentie uit 1946, waar om inlichtingen gevraagd werd, geeft een beetje informatie. Helene en Erich gingen op 9 augustus 1942 met een straftransport naar Westerbork en werden onmiddellijk doorgezonden ‘naar het oosten’. Het is aannemelijk dat Helene en Erich in onderduik zijn gegaan en daar zijn opgepakt. Het transport ging naar Auschwitz, waar ze na aankomst op 13 augustus 1942 werden vermoord.
Een foto van zoon Erich is hier te zien.
bron:
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaarten 1893 – 1939
Stadsarchief Amsterdam, politierapporten
“Familiebericht”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 23-01-1942. Geraadpleegd op Delpher op 01-06-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318302:mpeg21:a0114
“Advertentie”. “Het Parool”. Onbekend, 28-01-1946. Geraadpleegd op Delpher op 01-06-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010828367:mpeg21:a0038
illustratie:
“Familiebericht”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 23-01-1942. Geraadpleegd op Delpher op 01-06-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318302:mpeg21:a0114
“Advertentie”. “Het Parool”. Onbekend, 28-01-1946. Geraadpleegd op Delpher op 01-06-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010828367:mpeg21:a0038
laatst bijgewerkt:
26 september 2019