De Halvemaansteeg is een kort straatje tussen Rembrandtplein en Amstel. Er zaten ooit zaken zoals kantoorboekhandel Vlieger, nu is het voornamelijk horeca en wat leegstand.
In 1867 was er al sprake van een Joodse zaak in de Halvemaansteeg. M. Roeper Jz. had een specialiteitenzaak van witte goederen, waarmee hij linnen en tafelgoed bedoelde, daarnaast ook overhemden en dergelijke. Hij was gevestigd op nummer Y 519, maar dit is een oude telling. Hoeveel Joodse sporen zijn er in dit straatje te vinden?
Halvemaansteeg Y 520 – Kantoorboekhandel Vlieger
Vlieger is voor het eerst in de advertenties terug te vinden in 1869. De zaak verkoopt dan dezelfde waren als nu. Bovendien is in deze advertentie te lezen dat Vlieger de zaak had overgenomen van Herman Koster.
Halvemaansteeg Y 524 – Goud en Zilver Giezendanner
Dat de Halvemaansteeg luxere zaken had dan tegenwoordig bewijst een advertentie van J. C. Giezendanner in het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 20 september 1872. Giezendanner opende toen zijn zaak in gouden en zilveren werken en horloges.
Halvemaansteeg 1 – Sigarenhandel Pitje-Patje-Poe
Wie er achter deze sigarenhandel zat is niet in de advertentie uit 1896 te zien, maar de zaak was eerst gevestigd op de Utrechtschestraat 56. In een advertentie van augustus 1896 blijkt dat H. C. de Graaff Jr. de uitbater was.
Halvemaansteeg 3 – I. v. d. Velde
In 1925 was coupeur I. v. d. Velde op dit adres gevestigd en hij wenste zijn klanten een goed Joods Nieuwjaar.
Halvemaansteeg 3 – grillroom Baba
Ondanks de Hebreeuwse letters en de Davidssterren is het vlees dat in dit bedrijf verkocht volgens berichten in Het Parool én het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 10 januari 2014 niet koosjer. Tot de jaren zeventig zat hier een Israëlische uitbater. Het vlees schijnt wel halal te zijn, er is geen geldig hechsjer (koosjercertificaat) aanwezig.
Halvemaansteeg 4 – muziekinstrumenten Joseph Koek
Joseph Koek (Amsterdam, 7 februari 1840 – Amsterdam, 5 juni 1909) had in 1876 een magazijn van muziekinstrumenten. Bovendien kon men er muziekinstrumenten laten repareren. In het Stadsarchief Amsterdam is bij Joseph het beroep van muziekonderwijzer aangetekend. Hoewel Koek in het Nieuw Israëlietisch Weekblad adverteerde, was hij Nederlands-hervormd.
Halvemaansteeg 5 – fournituren Langemeijer
Langemeijer & Stöcker opende op 20 mei 1876 op nummer 5 – nu in de huidige nummering – een filiaal in kledermakersfournituren.
Halvemaansteeg 6 – kantoorboekhandel Vlieger
Aan het einde van de negentiende eeuw werd de nummering gewijzigd en Vlieger zit dan op nummer 6. In het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 1922 zit Vlieger inmiddels op 2 – 6.
Halvemaansteeg 8 – IJzerhandel De Haan
Op dit adres was in 1935 de NV IJzerhandel v/h De Haan & Co. gevestigd, met op de Amstel 84 een gietafdeling. Deze zaak werd op 2 januari 1735 opgericht en vierde in 1935 haar 200-jarig bestaan. Paul Dahlen was tijdens het jubileum de directeur.
Halvemaansteeg 9 – slijterij Tak
J. P. H. Tak had op dit adres in 1898 zijn tapperij en slijterij. Dit was Joseph Tak (Amsterdam, 5 mei 1864) en hij was getrouwd met Sara Sondervan (Amsterdam, 7 augustus 1866). Een van hun kinderen was de beroemde musicus Max Tak (Marcus Tak, Amsterdam, 9 augustus 1891) die op dit adres geboren werd. Max had een ouder zus, Maria (Amsterdam, 2 april 1890). Het gezin verhuisde in 1905 naar de Graaf Florisstraat 41.
Halvemaansteeg 9-2 – familie Cohen
Op dit nummer woonde in 1941 Josef Levie Cohen (Alkmaar, 29 augustus 1867) en zijn vrouw Anna Judels (Amsterdam, 7 mei 1869). Jozef en Anna werden in Sobibor vermoord op 23 april 1943. Anna’s zus Elsje (Amsterdam, 16 september 1871) woonde bij hen in. Zij werd in Auschwitz vermoord op 7 december 1942.
Halvemaansteeg 11 – gezin Roeper
Mevrouw Roeper vroeg in 1909 een hulp in de huishouding. Wellicht betreft dit hetzelfde adres als in 1867, toen de nummering Y 519 was. Mevrouw Roeper was waarschijnlijk Sipora Caffé (Amsterdam, 21 januari 1842), getrouwd met Marcus Roeper (Amsterdam, 8 augustus 1836). Zij hadden de volgende kinderen; Isaac Aron Marcus (Amsterdam, 19 augustus 1864 – Amsterdam, 11 december 1937), Maurits (Amsterdam, 3 mei 1866), Eduard (Amsterdam, – Sobibor, ) en Willem (Amsterdam, – Amsterdam, ).
Halvemaansteeg 12 – broodjes Gerrit Beem
Pekelvlees (40 cent per 100 gram), broodjes halfom (25 cent) konden in 1925 op dit adres bij Gerrit Beem worden gekocht.
Halvemaansteeg 21 – corsetten ‘A la taille Elegante’
Samuel J. Terveen (Amsterdam, 20 november 1854) had op dit adres in 1886 zijn zaak ‘A la taille Elegante, Magasin de Corsets Français’, gevestigd. Er werden Franse dames- en kindercorsetten verkocht. In 1910 was deze zaak hier nog gevestigd, maar wel uitgebreid met het pand op nummer 19. In oktober 1910 werd de zaak verplaatst en ging naar de Utrechtsestraat 58.
Halvemaansteeg 21 – Maison van Driessel
Maison van Driessel was een dameskapper en op dit adres gevestigd in 1926. Er was tevens een filiaal op de Oude Schans 44.
Halvemaansteeg hoek Rembrandtplein
De politiepost op deze hoek werd opgeheven na 1982. In 1883 was er al sprake van een politiepost op deze locatie. Tegenwoordig is café Los hier gevestigd.
bron:
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 15 maart 1867, Roeper
ibidem, 20 sep 1872, Giezendanner
ibidem, 20 mei 1876, Langemeijer & Stöcker, nummer 5
ibidem, 9 juni 1876, Koek, nummer 4
ibidem, 8 okt 1886, Terveen, nummer 21
ibidem, 8 mei 1896, Pitje Patje Poe, nummer 1
ibidem, 14 aug 1896, De Graaff, nummer 1
ibidem, 27 mei 1898, Vlieger, nummer 6
ibidem, 16 sep 1898, Tak, nummer 9
ibidem, 21 mei 1909, Roeper, nummer 11
ibidem, 25 feb 1910, nummer 19-21
ibidem, 24 nov 1922, Vlieger, nummer 2 – 6
ibidem, 19 juni 1926, Gerrit Beem, nummer 12
ibidem, 8 sep 1926, Maison van Driessel, nummer 21
ibidem, 4 jan 1935, De Haan, nummer 8.
Het nieuws van de Dag, 8 jan 1883, politiepost (Brandaanzegging en Brandschellen)
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Joseph Tak.
www.joodsmonument.nl, lemma Jozef Levie Cohen (geraadpleegd 20 nov 2015)
www.onsamsterdam.nl, lemma Politieposthuizen: waar stonden ze (geraadpleegd 20 nov 2015)
Nieuw Israëlitisch Weekblad, 10 januari 2014, Shoarma Bedrog (nummer 3).
Stadsarchief Amsterdam, Joseph Koek, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 182
“Advertentie V d Velde”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1925/09/18 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 19-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000585028:mpeg21:p00024
Roeper, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1733.
Illustratie:
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 15 maart 1867, Roeper
kopfoto, foto nummer 8, © joodsamsterdam.nl, 21 nov 2015
gepubliceerd:
5 mei 2016
Laatst bijgewerkt:
15 oktober 2022