Het Haarlemmerplein verbindt de Amsterdamse Korte Marnixstraat met de Planciusstraat en grenst aan de Haarlemmerdijk en de Singelgracht in Amsterdam-Centrum. Het plein dateert uit de aanlegperiode van de Grachtengordel. Het is een zogenaamd ‘wagenplein’. Paarden en wagens konden hier bij de stadspoort worden gestald. Het plein werd aan de westzijde afgesloten door de Haarlemmerpoort. De huidige Willemspoort dateert uit 1840. De Willemsbrug verbindt het plein met het Nassauplein, aan de overzijde van de Singelgracht. Hier begint de Haarlemmerweg en de Haarlemmertrekvaart. Sinds 1632 vertrokken hier de trekschuiten en tussen 1842 en 1878 vanaf Station Amsterdam Willemspoort de treinen in de richting Haarlem. Sinds 1878 passeren de treinen de noordzijde van het plein op weg naar het Centraal Station.
Haarlemmerplein 7 – De Roode Bioscoop
Theater De Roode Bioscoop bestaat nog steeds. Toen het geopend werd op 1 september 1913 verscheen in het Weekblad van den Algemeenen Nederlandschen Diamantwerkersbond het volgende bericht:
‘Hierdoor deelen wij U mede, dat wij Maandag 1 September a.s., des avonds te 7 uur, zullen openen de Roode Bioscoop, in het gebouw Haarlemmerplein 7.
In tegenstelling met andere bioscopen, waar domheid van allerlei soort en reactie op allerlei gebied zoowel van het maatschappelijke als van het individueele leven den bezoekers aanschouwelijk wordt ingeprent, zal deze inrichting zich toeleggen slechts op wat den mensch verhoogen kan en de uitvinding der cinematografie benutten in dienst van rede en rechtvaardigheid. Het gebied is te uitgebreid dan dat wij kunnen preciseeren. De films echter zullen zoo gekozen worden, dat aan de hand daarvan de explicateur, het nuttige aan het aangename parende, tot leering strekken kan van de massa, die daaraan nog maar al te zeer behoefte heeft, al ziet zij die niet altijd in.
Wij zullen tevens zorgen voor een inrichting, waar gij uw kinderen veilig heen kunt zenden. Des avonds en Zondags voeren wij geen kinderprijzen in, zoodat daardoor op die tijden het kinderbezoek wordt tegengewerkt. Hierdoor beloopen wij wel de kans, dat de anders begeleidende ouders ons hun bezoek moeten onthouden. lichter willen wij alles doen om consequent ons vooropgezet doel na te streven.
Des Zaterdags en Woensdagsmiddags zullen Kindervoorstellingen gegeven worden, waarbij angstvallig zal worden vermeden al wat voor den geest der kleinen schadelijk kan zijn. Geen moeite zal worden gespaard, om vooral op dit gebied te komen tot wat uit opvoedkundig oogpunt als eisch mag worden gesteld. We zullen voorlichting vragen aan, en steun zoeken bij allen, die op dit gebied bevoegd zijn.
Met de explicatie en verdere artistieke leiding is belast de U zeker wel bekende declamator Heijman Croiset. Diens verleden in de arbeidersbeweging zal U er borg voor zijn, dat ook zijn werk zal bijdragen tot het gewenschte doel, namelijk de bezoekers aangenaam bezig te houden, maar tegelijk algemeene kennis te verspreiden, vooral omtrent maatschappelijke verhoudingen en toestanden.
Wij richten ons tot u met het verzoek ons te steunen in ons zeker ook door u met sympathie begroet pogen. Dit kunt ge doen op de volgende wijze : De avond- en Zondagsprijs is f 0.25 plus 2 cent stedelijke belasting. Voor leden van politieke, ethische en vakvereenigingen, staan wij echter een reductie van 5 cent toe. Gaarne verstrekken wij aan de besturen vereenigings-reductie-kaarten op vertoon waarvan de bezoekers aan onze kas een entree van f 0.20 plus 2 cent stedelijke belasting wordt uitgereikt. Administratieve beslommeringen brengt dat niet voor uw bestuur mede, daar de betaling plaats heeft aan onze kas. Uw medewerking behoeft dus nergens anders in te bestaan dan uwe leden zooveel kaarten te geven als zij wenschen. De kaarten, die niet persoonlijk zijn, zullen wij vroegtijdig in uw bezit stellen en op gezette tijden den voorraad daarvan aanvullen.
Aanbevelend, voor de ondernemers: G. Rijnders en C. Berkhout. Haarlemmerplein 7.
Haarlemmerplein 7 – zaal Balthasar Musch
In deze zaal werd op 7 mei 1923 een ouderavond georganiseerd van de Joodse School van de Nederlands Israëlietische Hoofdsynagoge die gevestigd was op de Prinsengracht 239. De heer S. Poons was het Hoofd der School.
Haarlemmerplein 23 – Willem Drees
Dit is het geboortehuis van de voormalige minister-president (van 1948 tot 1958) Willem Drees (Amsterdam, 5 juli 1886 – Den Haag, 14 mei 1988).
Haarlemmerplein 33 – mejuffrouw Rus
In 1903 werd de Onderlinge Maatschappij tegen ziekte en invaliditeit van leden van den Bond voor Vrouwelijke Verloskundigen in Nederland opgericht. Het secretariaat werd gevoerd door mejuffrouw Rus, die op dit adres woonde.
Haarlemmerplein 36 – begrafenisondernemer J. Kost
Rond 1900 adverteerde de begrafenisondernemer J. Kost veelvuldig in de Joodse media. In 1918 werd de onderneming als stalhouderij gevoerd door F. W. Kost.
bron:
wikipedia, lemma Haarlemmerplein (geraadpleegd 18 augustus 2023).
J. Kost, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 14-04-1893, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566001:mpeg21:p00002.
Rus, AMSTERDAM, 24 Dec. 1903.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-12-1903, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871737:mpeg21:p010.
Kost, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 06-09-1918, p. 15. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859695:mpeg21:p015.
OUDERAVOND der Joodsche School der Ned. Isr. Hoofdsynagoge Prinsengracht 239.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-05-1923, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874102:mpeg21:p002.
Roode Bioscoop, Weekblad van den Algemeenen Nederlandschen Diamantbewerkersbond. 29 augustus 1913. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMIISG06:001444034:00001.
illustratie:
J. Kost, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 14-04-1893, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 18-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566001:mpeg21:p00002.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Haarlemmerplein, Haarlemmerpoort, Olie, Jacob (1834-1905). 10 september 1890. 010019000241.
gepubliceerd:
18 augustus 2023
laatst bijgewerkt:
18 augustus 2023