Ze zouden een jaar of vijf in Amsterdam komen wonen, het gezin Wolfsthal. Voor ze in Amsterdam woonden, woonden ze in Frankfurt am Main; de stad waar ze na Amsterdam weer heen gingen. Het is een verhaal over Oost-Europese Joden aan het begin van de vorige eeuw die van land naar land verhuisden.
Abraham Wolfsthal werd op 29 september 1888 in Husiathijn, Galicië (nu Husiatyn, Oekraïne) geboren. In de negentiende eeuw waren de inwoners van deze stad voornamelijk Joods. Abraham trouwde met Scheindel Hirschberger (Bochnia, Galicië [nu Polen], 21 juli 1885 – Jeruzalem, 10 januari 1977). Scheindel en Abraham kregen vier dochters. De eerste twee werden in Frankfurt am Main geboren, Dina op 9 september 1913 en Dora op 10 maart 1915.
Een paar maanden na de geboorte van Dora werd Abraham op 19 oktober 1915 ingeschreven in Amsterdam. De kaart in het bevolkingsregister laat zien dat hij koopman in levensmiddelen was. Abraham kwam alleen, Scheindel volgde met Dina en Dora (Dorli) op 3 juli 1916. Twee dagen later ging het gezin inwonen op de Zwanenburgwal 84-1.
In Amsterdam werden nog twee dochters geboren; Martha (Amsterdam, 15 april 1917 – Bad Homburg, 7 september 1920) en op 24 augustus 1918 Rosa. Tussen deze twee geboortes in overleed Dora, op 29 oktober 1917, en zij werd begraven op de Joodse begraafplaats in Diemen.
Naast het gezin kwam de moeder van Scheindel, Cipie (Czype) Rosenrauch (Probuzna, Galicië, 15 juni 1863 – Frankfurt, 14 januari 1927), ook op 3 juli 1916 mee en een broer van Abraham, Markus (Husiathijn, 15 juni 1886 – Jeruzalem, 31 maart 1959) kwam op 11 augustus 1916 bij het gezin wonen.
Op 6 juli 1920 vertrokken deze zeven mensen en gingen terug naar Duitsland. Volgens het Stadsarchief Amsterdam naar Frankfurt, maar een jaar later werden er kinderen geboren in het nabij gelegen Bad Homburg.
Broer Markus had eerst ingewoond bij het gezin van Abraham en woonde daarna nog op verschillende adressen in de stad, zoals de Geldersekade 69-2, de Jodenbreestraat 95-3 en de Ruyschstraat 75. Ook hij ging terug naar Frankfurt op 6 juli 1920.
In Duitsland kregen Abraham en Scheindel de volgende kinderen: Ruth (Bad Homburg, 26 juni 1921 – Australië, 19 maart 2015), Harry (Bad Homburg, 26 juni 1921 – Miami, 30 november 2009), Felix (Bad Homburg, 5 juli 1922 – Jeruzalem, 20 mei 2011) en Ester (Bad Homburg, 9 februari 1925 – Frankfurt am Main, 24 augustus 1928).
In 1933 nam Hitler de macht over en begon de nazitijd in Duitsland. De anti-Joodse maatregelen begonnen al snel. Abraham voorvoelde dat hij actie moest ondernemen. De Wolfsthals vertrokken uit Duitsland voor of in 1936. Het zou het gezin het leven redden. Zij konden wegkomen en gingen naar het Britse Mandaatgebied Palestina. In 1936 woonden ze op de Mountain Street – de tegenwoordige Zionut Street – in Haifa. Dat was in de buurt van een familielid, Marcus-Hersch Wolfsthal, de zoon van de halfzus van Abraham. Veel contact was er echter niet tussen de familieleden. In de late jaren dertig vertrok het gezin uit Haifa en trok naar Jeruzalem, Abraham Wolfsthal overleed in die stad op 31 december 1968.
bron:
stadsarchief Amsterdam, Markus Wolfsthal, Vreemdelingenregister, archiefnummer 5225, inventarisnummer 934.
Stadsarchief Amsterdam, Abraham Wolfsthal, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 236.
Familiebericht. “De courant”. Amsterdam; Amsterdam, 19-04-1917, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 15-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:003540091:mpeg21:p00004.
Advertentie. “Het nieuws van den dag”. Amsterdam; Amsterdam, 15-05-1918, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 15-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB15:000638039:mpeg21:p00010
Abraham Wolfsthal op www.geni.com (https://www.geni.com/people/Abraham-Wolfsthal/6000000012332063646).
met dank aan Yaron Wolfsthal
illustratie:
Familiebericht. “De courant”. Amsterdam; Amsterdam, 19-04-1917, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 15-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:003540091:mpeg21:p00004.
Advertentie. “Het nieuws van den dag”. Amsterdam; Amsterdam, 15-05-1918, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 15-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB15:000638039:mpeg21:p00010
gepubliceerd:
14 augustus 2021
laatst bijgewerkt:
19 augustus 2021