De Gabriël Metsustraat is een straat langs het Museumplein tussen de Van Baerlestraat en het Johannes Vermeerplein. De straat werd in 1899 vernoemd naar de schilder Gabriël Metsu.
Gabriël Metsustraat 6 – Etty Hillesum
In dit pand woonde Etty Hillesum (1914 – 1943) én dit was het pand waar zij op de tweede verdieping haar dagboek schreef. Ze woonde hier zes jaar tot aan haar vertrek naar Westerbork. Het pand heeft een cultuurhistorische waarde door de verbintenis met Hillesum en is vanwege de wereldberoemde dagboeken oorlogserfgoed. Desalniettemin is er in april 2020 bij de gemeente Amsterdam een verzoek tot sloop ingediend. Samen met twee aangrenzende panden zou het huis van Etty plaats moeten maken voor nieuwbouw. Meer informatie.
Inmiddels is in juni 2020 besloten dat de panden een te grote cultuurhistorische waarde hebben en ze blijven behouden.
Gabriël Metsustraat 8 – Nieuwe Huishoudschool
In september 1907 werd hier de Nieuwe Huishoudschool geopend.
Gabriël Metsustraat 12 – Drs. P.
Op dit adres woonde in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw Drs. P.
Gabriël Metsustraat 13 – Bnei Akiva
Na de Tweede Wereldoorlog was hier de mensa van Bnei Akiva gevestigd, later werd dit het kantoor. Bnei Akiva is de grootste religieus-zionistisch jeugdbeweging in de wereld.
Gabriël Metsustraat 16 – school
In 1908 werd op dit adres de ‘Dagteeken en Kunstambachtsschool voor Meisjes’ geopend.
Gabriel Metsustraat 22hs – Het kind ter hulpe
Na de oorlog werd hier Stichting Leezrath Hajeled – het kind ter hulpe – gevestigd. Deze Stichting zette zich in om pleegouders te krijgen voor oorlogswezen.
Gabriel Metsustraat 28 – gezin Mendes da Costa
Elisabeth Mendes da Costa – Vet was scheikundige en woonde hier vanaf 29 december 1928 met haar gezin. Jacques, Elisabeth met hun dochter Esther Elisa Jacoba Mendes da Costa probeerden op 17 mei 1940, drie dagen na de capitulatie, zelfmoord te plegen middels het slaapmiddel Veronal en gasvergiftiging. Jacques en Elisabeth overleefden deze poging, hun dochtertje overleed. Jacques overleed later in de oorlog in Amsterdam op 27 augustus 1942.
Elisabeth overleefde de oorlog na gevangen te hebben gezeten in Westerbork en Bergen-Belsen. In Bergen-Belsen werd ze geruild tegen gevangen genomen Duitsers in Palestina en was ze een van de Austausch-Juden die naar Palestina ging. Daar kwam ze aan in 1944 en in 1945 keerde ze terug naar Amsterdam, waar ze overleed op 13 april 1982.
Gabriël Metsustraat 28 – Nederlandse Zionistenbond en Mizrahie
In 1933 was hier het secretariaat van de Nederlandse Zionistenbond gevestigd. Waarschijnlijk was dit bij Dr. E. Mendes da Costa.
Gabriël Metsustraat 28 – Dimitri Frenkel Frank
In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw woonde Dimitri Frenkel Frank hier. Zijn echte naam was Dimitrij Georg Frenkel (München, 1 april 1928 – Hilversum, 18 oktober 1988). Hij was de zoon van de Joodse Jacob Georg Frenkel en de niet-Joodse Wally Alice Klara Malitz.
Gabriël Metsustraat 32 – arts Côs (Cosman) Abraham Gomperts
Vanaf september 1932 was arts Côs Abraham Gomperts (Paramaribo, – Auschwitz, ) op dit adres gevestigd en was daarvoor gevestigd op de Kattenburgergracht 21. Côs studeerde geneeskunde in Groningen en studeerde af in 1927. Côs was gehuwd met Gissie Perl Polkes (Brody, 28 april 1906 – Den Haag, 31 juli 1969) en zij hadden een dochter Hermiene Rose-Marie (Amsterdam, 24 juni 1931 – Owing Mills, Baltimore County, 14 juni 2015).
Gabriel Metsustraat 34 – tandarts Gazan
In 1934 vestigde tandarts Benjamin Gazan (Amsterdam, – Arnhem, ) zich op dit adres. Ten tijde van de oorlog woonde Benjamin met zijn gezin op de Handweg 55 in Nieuwer-Amstel. Benjamin was gehuwd met Lina Sientje Gotlieb (Grave, 20 juli 1907 – Den Haag, 23 november 1989) en zij hadden de volgende kinderen: Maud Bep (Nijmegen, 10 mei 1925 – Delft, 31 maart 1998), Beb Nora (Amsterdam, 14 mei 1926 – Amsterdam, 28 november 2001), Adolf Iwan (Amsterdam, 8 november 1927 – Mauthausen, 3 april 1945), Willem Bernard, Ellen Astrid en Lini Yvonne.
Benjamin overleed in de onderduik aan een nierziekte.
bron:
Henk van Gelder, ‘Frenkel, Dimitrij Georg (1928-1988)’, in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn6/frenkel [09-03-2016] (geraadpleegd 7 april 2020).
Marije van Beek, Sloop dreigt voor huis Etty Hillesum in Amsterdam in Trouw, 6 april 2020.
“EEN DEMONSTRATIE VAN HET „ZWALUWNEST” TE AMSTERDAM.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1929/04/12 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 07-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858000:mpeg21:p002.
“NED. ZIONISTENBOND EN NED. MIZRACHIE.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1933/03/31 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 07-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874823:mpeg21:p001.
“Advertentie Gazan”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1934/02/02 00:00:00, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 07-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874833:mpeg21:p007.
“Advertentie Het kind ter Hulpe”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1945/08/31 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 07-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858266:mpeg21:p003.
“ONDERWIJS”. “Het vaderland”. ‘s-Gravenhage; ‘s-Gravenhage, 1907/09/06 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 03-05-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001481175:mpeg21:p00006.
“MARTINE WITTOP KONING 80 JAAR Mijn taak is nog niet helemaal af”. “Nieuwe courant”. Soerabaia, 1950/02/08 00:00:00, p. II. Geraadpleegd op Delpher op 03-05-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMNIOD04:000093622:mpeg21:p004.
Stadsarchief Amsterdam, Benjamin Gazan, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 430.
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Gazan (geraadpleegd 9 juni 2020).
Gomperts, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 09-09-1932, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 01-10-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000586080:mpeg21:p00004.
Gomperts, Stadsarchief Amsterdam, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 463.
illustratie:
“Advertentie Gazan”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1934/02/02 00:00:00, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 07-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874833:mpeg21:p007.
foto ingang nummer 6, plaquette, overzicht © joodsamsterdam, 9 april 2020.
gepubliceerd:
7 april 2020
laatst bijgewerkt:
1 oktober 2024