De Gaaspstraat ligt in de Rivierenbuurt, en in de tijd van de opkomst van het Nationaalsocialisme in Duitsland was de Rivierenbuurt bij uitstek een plaats waar Duits-Joodse vluchtelingen zich vestigden. Tegen het begin van de oorlog woonden er in deze wijk ca. 17.000 Joden.
Vrij snel na het begin van de oorlog werd deze speeltuin verboden voor Joodse kinderen, en vanaf 3 november 1941 was deze plaats weer wel een Joodse plaats. Het werd een “Markt voor Joden”, op bevel van de bezetter. Binnen Amsterdam waren er vier plaatsen aangewezen als Joodse markt; de Joubertstraat (Afrikaanderbuurt), het Waterlooplein, het Minervaplein (Zuid) en de Gaaspstraat.
De maatregel had twee effecten. Ten eerste mochten de Joodse bewoners van deze wijk niet meer in de gewone winkels komen. Op deze markt konden zij nog kopen en verkopen. Het tweede effect was dat het de bezetter makkelijker in staat stelde om de Joden in deze wijk op te pakken; hier verzamelden zij zich immers.
De verordening van de bezetter bleef van kracht tot 14 augustus 1943, toen was het grootste deel van de Joodse inwoners van deze wijk gedeporteerd. De oorlog werd door 13.000 Joodse inwoners van deze wijk niet overleefd.
Gaaspstraat 14 – W. I. Couzijn en R. Peeper
Rosa Peper (Amsterdam, – Sobibor, ) trouwde in 1929 met Wessel Couzijn (Amsterdam, – Sobibor, ) en gingen na hun huwelijk op dit adres wonen. Ze kregen twee kinderen; Isaäc (Amsterdam, – Sobibor, ) en Abraham (Amsterdam, – Sobibor, ). In het begin van de bezetting woonde het gezin op de Rijnstraat 3-2.
Gaaspstraat 46 – Louis Simons
Op 1 oktober 1935 werd Louis Simons (Amsterdam, – Sobibor, ) hier geboren. Hij was een zoon van kleermaker Simon Simons (Amsterdam, – Sobibor, ) en Rebecca à Cohen (Amsterdam, – Sobibor, ) en had een broertje Salomon (Haarlem, – Sobibor, ). In het begin van de bezetting woonde het gezin op de Eerste Oosterparkstraat 165hs.
Gaaspstraat 54-1 – Nanny Leefsma en Leo Speier
Nanny (Elize Nanethe Jetty) Leefsma (Hengelo, – Auschwitz, ) en Leo Speier (Melsungen, Duitsland, 26 oktober 1905 – Auschwitz, ) trouwden op 13 augustus 1935 en gingen daarna op dit adres wonen, waar ze nog woonden in het begin van de bezetting. Nanny en Leo kregen een zoon Isaac Alfred (Amsterdam, – Auschwitz, ).
Gaaspstraat 55 – lingerie- en confectiefabriek De Nomo
Deze onderneming was rond 1937 op dit adres gevestigd. Het was een onderneming van S. R. Noordhuis uit de Trompenburgstraat 94 en S. Moscou uit Uithoorn.
Gaaspstraat 59 – Heinz Werner Jacks
Op 13 juni 1942 werd Heinz Werner Jacks (Düsseldorf, – Auschwitz, ) Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). De receptie werd op 14 juni op dit adres gehouden. Hij was een zoon van Walter Jacks (Berendt, 21 juli 1889) en Henriette Aron (Sommin, 20 november 1889).
Gaaspstraat 65 – Li Wolff
Li Wolff gaf rond 1938 privé naai- en kniples. Dit was Lina Braun (Breslau, – Frankrijk, ), gehuwd met Moses Maurice Wolff (Antwerpen, – Frankrijk, ). In het begin van de oorlog woonden zij op het Merwedeplein 31-3.
Gaaspstraat 79-2 – chazzan B. Moskovits
Chazzan Bontio (Benzion) Moskovits (Leordina, Hongarije, 8 februari 1907 – Amsterdam, 18 september 1968), van de synagoge aan de Lekstraat, woonde in 1939 op dit adres. Hij was gehuwd met Friderika Heinovits (Beken, 26 september 1907). Op 14 augustus 1942 kregen zij een dochter Chaja Nechama. Lees verder in het verhaal over Willy Laufer.
bron:
stadsarchief Amsterdam,
kindermonument
Couzijn-Peper, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-02-1929, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 09-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858073:mpeg21:p006.
Leefsma – Speier, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-07-1935, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 09-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871415:mpeg21:p006.
Louis Simons, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 03-10-1935, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 09-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582032:mpeg21:p00004.
De Nomo, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 25-11-1937, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 09-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000580039:mpeg21:p00007.
Leo Speier, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 766.
Gaaspstraat 55hs, Stadsarchief Amsterdam, Woningkaarten, archiefnummer 5445, inventarisnummer 93.
Moskowits, KOOR SYNAGOGE-LEKSTRAAT. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-07-1939, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 09-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874579:mpeg21:p005.
Bontio Moskovits, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnu.mmer 30238, inventarisnummer 573.
Heinz Werner Jacks, Familiebericht. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 05-06-1942, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 09-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318321:mpeg21:p004.
Heinz Werner Jacks, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 380.
Chaja Nechama Moskovits, Familiebericht. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 28-08-1942, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 09-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318334:mpeg21:p006.
Li Wolff, Ha’ischa. 1 december 1938. Geraadpleegd op Delpher op 09-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMATR01:001890012:00001.
Gaaspstraat 65, Stadsarchief Amsterdam, Woningkaarten, archiefnummer 5445, inventarisnummer 93.
illustratie:
Leefsma – Speier, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-07-1935, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 09-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871415:mpeg21:p006.
Moscovits, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 13-09-1939, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 09-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874589:mpeg21:p008.
gepubliceerd:
5 mei 2016
laatst bijgewerkt:
9 april 2024