Op de Nieuwe Keizersgracht 54 zat een van de scholen van de vereniging Kennis en Godsvrucht, een Fröbelschool. Deze locatie gaf les aan kinderen van 4,5 – 6 jaar en in de oorlog (Nieuw Israëlietisch Weekblad, 8 maart 1940), tot zeker 1943, was de school hier nog gevestigd. De jongere kinderen, vanaf drie jaar, zaten op de locatie op de Plantage Muidergracht 5. Het pand op de Nieuwe Keizersgracht werd gebouwd in 1735 met vijf woonlagen. De school zat op de parterre.
Deze vereniging, opgericht door Herman Elte, trachtte Joodse scholen te stichten.
Door de onderwijswet van 1857 was de subsidie voor bijzonder scholen, en dus ook Joodse, gestopt. De Schoolwet van 1920 zorgde ervoor dat bijzondere scholen weer gelijkgesteld werden aan het openbaar onderwijs en daardoor werden Joodse scholen financieel ook weer mogelijk. In de jaren tussen 1857 en 1920 was het dus alle zeilen bijzetten om het Joodse onderwijs vorm te geven.
Kennis en Godsvrucht kreeg het beheer over meerdere scholen. In 1874 werd de Herman Elteschool opgericht, Na 1929 werd de Palacheschool op de Lepelkruisstraat door de vereniging beheerd, vanaf 1927 de JULO (Joodsche Meer Uitgebreid Later Onderwijs) aan de Weteringschans en in 1928 de Joodse HBS op de Nieuwe Herengracht, die in 1938 naar de Voormalige Stadstimmertuin ging. De Vereniging Kennis en Godsvrucht ging na de oorlog over in het Joods Bijzonder Onderwijs te Buitenveldert.
De Fröbelschool
Van het grote pand op de Nieuwe Keizersgracht werd niet alles gebruikt voor de Fröbelschool. Zo zat ook de pyjamafabriek EMPEE hier, opgericht door Marcus Polak. De school zelf heeft hier tot ver in de oorlog gefunctioneerd.
In juli 1943 plaatst het bestuur van de Vereniging Kennis en Godsvrucht nog een advertentie waarbij kenbaar gemaakt wordt dat kinderen kunnen worden ingeschreven. Hoe lang na juli 1943 de school nog functioneert is nog niet achterhaald, het NIW stelde na september 1943 niet veel meer voor en informatie over de school kwam niet meer. Na de oorlog bestond de school niet meer. Meer informatie over deze school op de website van de Schaduwkade.
Herinneringen
Een oud leerling van de school herinnert zich deze school nog.
“Ik zat eerst op de vestiging op de Plantage Muidergracht. Daar herinner ik me niet veel van, behalve dat ik eerst op die school zat.
Wanneer je oud genoeg was ging je naar de Nieuwe Keizersgracht 54. Ik ben er pas nog langsgelopen. De ingang was anders dan in mijn herinnering. Wanneer je binnenkwam was er een hele rij met kleine wc’tjes. Er zat geen deksel op, het stonk er altijd verschrikkelijk.
| Rosa Hamburger (Amsterdam, 28 juli 1934) was de dochter van Levie Hamburger (Maarsseveen, 17 november 1898) en Bertha Korn (Lichenroth, 30 april 1900). Ze werd samen met haar zusjes Johanna (Amsterdam, 19 november 1927), Babetta (Amsterdam, 2 mei 1929), Esther Zippora (Amsterdam, 20 november 1931), Rosa (Amsterdam, 28 juli 1934) en haar broertje Saul Hijman (Amsterdam, 22 oktober 1936) op 4 juni 1943 in Sobibor vermoord. |
Ik was vooral gek op de tuin achter, dat was één grote zandbak. Ik herinner me verschillende kinderen, waaronder Rosa Hamburger, die vlakbij mij woonde op het Jonas Daniel Meijerplein. (Ze woonde op nummer 18, Rosa op nummer 6). Ook herinner ik me leerkrachten, mevrouw Leefsma, mevrouw Turksma en mevrouw De Jong. Turksma werkte op de Plantage Muidergracht, de anderen op de Nieuwe Keizersgracht. Toen ik zes werd ging ik van deze school af en naar de Palacheschool, ook van de Vereniging Kennis en Godsvrucht.”
bron:
makelaars,
joodsamsterdam.nl,
www.joodsmonument.nl, lemma Rosa Hamburger
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 8 april 1932, 5 feb 1943 en 23 juli 1943,
www.schaduwkade.nl,
interview Carry A. juni 2013.
gepubliceerd
27 april 2012
laatste aanpassing:
27 maart 2021