Bij een huiszoeking op 15 augustus 1944 door landwachters werd in een woning op de Distelvoorstraat 24 in Amsterdam-Noord de verzetsstrijder Frits (Nathan Frederik) Israël (Enschede, 30 augustus 1904 – Amsterdam, 16 augustus 1944)1 doodgeschoten2.
Joods verzet
Op dit adres was de stencilpost van “De Waarheid”, onder leiding van Henk van der Zande – de verzets-schuilnaam van Frits Israël. In het huis woonde de familie Douwma. Piet Douwma was al voor de oorlog actief bij de Rode Hulp, een communistische verzetsorganisatie. Piet werd gearresteerd op 17 juli 1941 en in juni 1942 vergast in de Provinciale Verpleegkliniek Bernburg.
Waarschijnlijk kenden Douwma en Israël elkaar uit de CPN. Tijdens de oorlog liet Frits ook zijn drie oudste kinderen, Arnold, Ronald en Ellen, ver buiten Amsterdam onderduiken.
Rechtszitting
In april 1950 stond de toen 58-jarige Amsterdamse bankier Jan Robertson (1891-1974) terecht, die van 1941 – 1945 directeur-secretaris van de Nederlandse Bank was.
Robertson was officier bij de Nederlandse hulplandwacht en met zijn groep aangewezen voor het bewaken van de Nederlandse bank, „als dit nodig zou zijn”. Zonder dat dit hem gevraagd werd ging hij met enige landwachters mee, die op de 15e augustus 1944 een huiszoeking gingen verrichten in de Distelvoorstraat in Amsterdam-Noord. Daar werd de Frits Israël gearresteerd.
Robertson kreeg de opdracht de arrestant te bewaken. Een der landwachters, Rollema, verklaarde tijdens de rechtszitting dat Robertson vergeefse pogingen aanwendde om zijn pistool uit de holster te krijgen. Frits Israël, een kleine astmatische man, stond daar spottend naar te kijken. Toen Robertson eindelijk zijn pistool te voorschijn had gehaald, richtte het wapen op Israël en loste een schot. Dodelijk in de hartstreek getroffen, zakte het slachtoffer ineen.
Robertson was zeer actief in de Nationaalsocialistische wereld. In mei 1943 schreef hij aan de S.D. te Amsterdam in opdracht van Rost van Tonningen een brief, waarin hij vermeldde dat Mr. Dons, agent van de Nederlandse bank te Almelo, het personeel van dit agentschap tot staking zou hebben aangezet. De heer Dons werd naar aanleiding van dit schrijven gearresteerd, doch na een verhoor weer vrijgelaten. Verder was hij adviseur van Mussert. Robertson wordt trouwste bondgenoot van Rost van Tonningen genoemd.
Frits Israël werd in het hart getroffen. In de rechtszitting werd het daarom onaannemelijk genoemd dat Robertson alleen maar een waarschuwingsschot heeft willen lossen. Robertson werd veroordeeld tot 14 jaar gevangenisstraf (4 jaar voor zijn directeur-secretarisschap van de Nederlandse Bank, 5 jaar voor het verraad van M. Dons, 2 jaar voor het meedoen aan de huiszoeking in Amsterdam-Noord en 3 jaar(!) voor het doden van Israël.
Nathan Frederik Israël was twee maal gehuwd. Zijn eerste Joodse vrouw overleed in 1937, zijn tweede, niet-Joodse, vrouw overleefde, net zoals de vier kinderen uit beide huwelijken, de oorlog.
1 = volgens de stukken uit de krant over de rechtzitting
2 = volgens joodsmonument.nl
bron:
www.misdaadjournalist.nl, moordlijst (geraadpleegd 11 september 2016).
“Drie jaar(!) geëist voor laffe moord op werker van Waarheidgroep”. “De waarheid“. Amsterdam, 12-04-1950. Geraadpleegd op Delpher op 11-09-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010852521:mpeg21:a0071.
Visser, T C de, De Plaatsvervanger, Jan Robertson, bankier van de NOC en Rost van Tonningen’s trouwste bondgenoot. Een verdiepende biografie van de directeur-secretaris van De Nederlandse Bank van 1941-1945, bachelorscriptie Universiteit Utrecht, juni 2011.
www.joodsmonument.nl, lemma Nathan Frederik Israël (bezocht 11 september 2016).
www.pietdouwma.nl (geraadpleegd 11 september 2016).
www.dichtbij.nl/amsterdam-noord/regionaal-nieuws/artikel/2743502/een-piepklein-huisje-met-een-grote-geschiedenis.aspx (geraadpleegd 11september 2016).
laatst aangepast
11 april 2020