Een van de beruchtste straten in Amsterdam is de Euterpestraat. In het pand van de voormalige meisjes-HBS werd in twee gebouwen het hoofdkwartier van de Nederlandse afdeling van de Sicherheitsdienst gevestigd en vanaf 1942 ook ze ‘Zentralstelle für Judische Auswanderung’, die organisatie die de deportatie van Joden organiseerde. Verzetsmensen en Joden werden naar de gebouwen gebracht, er werd gemarteld of men werd er op transport gesteld. Na de oorlog werd de straat vernoemd naar de verzetsstrijder Gerrit van der Veen. Op zondag 26 november 1944 werden de gebouwen gebombardeerd waarbij ook omliggende huizen werden getroffen. Bij dit bombardement vielen 69 doden. De Zentralstelle werd verwoest, de Sicherheitsdienst moest verhuizen naar het tegenwoordige hotel Apollo First op de Apollolaan. Het doel van het bombardement was het vernietigen van de gegevens over verzetsstrijders, dit lukte echter niet.
Gerrit van der Veenstraat
Hier is de synagoge van Kehillas Ja’acov, opvolger van de sjoel op de Swammerdamstraat.
Euterpestraat 4 – Makelaardij Leeuwin
In 1937 was hier de makelaardij van Mozes Leeuwin (Amsterdam, – Sobibor, ) gevestigd. Mozes was gehuwd met Debora de Goede (Amsterdam, – Sobibor, ) en zij hadden een zoon Louis (Amsterdam, – Sobibor, ). In het begin van de oorlog woonde het gezin op de Beethovenstraat 112-hs.
Euterpestraat 6hs – Dr. Sophie Hertz
Dr. Sophie Hertz (Sittard, – Auschwitz, ) vestigde zich hier in februari 1930 en had haar praktijk voor die tijd op de Koninginneweg 93.
Euterpestraat 23 – Bernard Soep
OP 19 januari 1935 vierde Bernard Soep (Amsterdam, – Auschwitz, ) zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). Bernard was een zoon van Sal (Salomon) Soep (Amsterdam, – Auschwitz, ) en Betje Bamberger (Groningen, – Auschwitz, )en had nog een broer Maurits (Amsterdam, – Auschwitz, . In het begin van de oorlog woonde het gezin op de Euterpestraat 113hs.
Euterpestraat 35-1 – Voorlichtingsbureau Joodsche Raad
In december 1942 werd het voorlichtingsbureau van de Joodsche Raad verplaatst van Euterpestraat 80 naar dit adres.
Euterpestraat 41-2 – Leon Magnus
Op 10 juni 1939 werd Leon Magnus (Hamburg, 30 mei 1926 – Amsterdam, 8 november 2014) Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). Leon was een zoon van koopman in chemische producten Josef Arjeh Magnus (Hamburg, 12 januari 1897 – Antwerpen, 18 april 1966) en Franzisca Goldschmidt (Frankfurt am Main, 17 september 1900 – Amsterdam, 26 november 1994). Leon had een oudere broer Simon en een jongere broer Emile Jacob Eliëzer. Leon werd in juni 1943 in Westerbork geregistreerd en ging op 5 april 1944 op transport naar Theresienstadt.
Euterpestraat 43 – mevrouw Santcroos – Springer
Mevrouw Santcroos – Springer was in 1936 actief voor Maccabi Amsterdam. Op 31 oktober 1936 werd er een Simchat-Thora bal georganiseerd in het Muzieklyceum op het Albert Hahnplantsoen 1. Schoontje Springer (Amsterdam, 19 februari 1895 – Amsterdam, 25 november 1976) was ook voorzitter van de Amsterdamse JNF-commissie, bestuurslid van de Nederlandse Zionistenbond afdeling Amsterdam en voor de Tweede Wereldoorlog actief als secretaresse voor Paolé Zion. Schoontje was gehuwd met Jacob Santcroos (Amsterdam, 6 augustus 1889) en Schoontje en Jacob hadden drie dochters; arts Bettie Louise (Amsterdam, 17 januari 1921 – Vlaardingen, 28 september 1994), advocaat en procureur Gretha (Amsterdam, 28 april 1923 – Amsterdam, 27 september 2001) en Gerda (Amsterdam, 1 mei 1925).
Euterpestraat 75 – tandarts H. Kattenburg
In augustus 1934 hervatte deze tandarts hier zijn praktijk.
Euterpestraat 80 – mevrouw A. Birnbaum – Feuchtwanger
In september 1931 wenste mevrouw Birnbaum – Feuchtwanger haar bekenden en vrienden een gelukkig nieuwjaar. Anna Feuchtwanger was de weduwe van Samuel Birnbaum en overleed hier op 65-jarige leeftijd op 4 augustus 1932. Een dag later werd Anna begraven op de Joodse begraafplaats in Muiderberg.
Euterpestraat 80-82 – pension Spanier
Pension Spanier verhuisde op 1 november 1939 naar dit adres en was daarvoor op de Beethovenstraat 69 gevestigd. Het was het pension van Friedrich Nathan Spanier (Kalkar, – Auschwitz, ) en zijn vrouw Franziska Jundbluth (Dörrebach, – Auschwitz, ). Zij hadden twee kinderen; Kurt (Kalkar, – Midden-Europa, ) en Hannelore (Kalkar, – Auschwitz, ).
Euterpestraat 84 – Dr. R. M. Hirsch
Als ‘Nederlandsch en Duitsch’ arts vestigde Dr. Rudolf Max Hirsch (Berlijn, 1 april 1902) zich op dit adres in juni 1935. Rudolf was gehuwd met Vera Rosenberg en zij hadden een dochter. Rudolf kwam met zijn gezin in 1933 naar Nederland en studeerde in februari 1935 aan de Universiteit van Leiden af. Na de capitulatie van Nederland moest het gezin vluchten en koos voor de weg via Spanje naar Argentinië. Daar moest hij zijn volledige studie opnieuw doen vanwege het ontbreken van belangrijke papieren. In 1946 kon hij zich als arts in Buenos Aires vestigen.
Euterpestraat 84-2 – Dr. Maximiliaan Berkley
Dr. Maximiliaan Berkley (Amsterdam, 23 november 1907) ging op 22 april 1941 in ondertrouw met Hélène Hetty Poppers (Amsterdam, 25 november 1911), die op Euterpestraat 73 woonde. Op 3 juni 1941 huwden ze. Na de oorlog, op 31 december 1946 scheidden Max en Hélène, waarna op15 juni 1948 Maximiliaan hertrouwde met Roza Polak (Amsterdam, 4 juni 1912).
Euterpestraat 98 – huidarts Marcel Nijkerk
Huidarts Marcel Nijkerk (Amsterdam, 17 juli 1864 – Amsterdam, 29 augustus 1961) vestigde zich hier in april 1935. In 1930 verloofde Marcel zich met Lisette Perel (Amsterdam, 1897 – 1 augustus 1984), met wie hij in datzelfde jaar trouwde. Marcel werd door de anti-Joodse maatregelen uit zijn functie ontheven. Lisette werkte ook in de zorg en van 1922 tot 1933 verpleegster bij de befaamde arts Samuel Mendes da Costa. Op 20 juni 1943 werden Marcel en Lisette Nijkerk met hun pleegdochter Nina Lisette Bolle (Den Haag, – Sobibor, ) tijdens een grote razzia van huis gehaald. Vanwege hun emigratiepapieren naar het Britse Mandaatgebied Palestina werden ze voorlopig vrijgesteld van deportatie. Hun pleegdochter werd gedeporteerd naar Sobibor. Verder lezen
Gerrit van der Veenstraat 99 – Gerrit van der Veencollege
Dit gebouw is het gebouw waar vanaf 28 april 1941 de Sicherheitsdienst gevestigd was. De school werd al eerder gevorderd, op 13 juli 1940. Voor het gebouw, op het Adama van Scheltemaplein 1, stond een soortgelijk gebouw waar de Zentralstelle für Judische Auswanderung vanaf eind juni 1942 gevestigd was. Dat gebouw werd vernietigd bij het bombardement van 26 november 1944.
Euterpestraat 106 – Frits Kaufmann
Aan het begin van de oorlog woonde hier confectiefabrikant Frits (Fritz) Kaufmann (Rotterdam, – Auschwitz, ). Hij probeerde met zijn gezin via Frankrijk naar Zwitserland te ontkomen. Frits werd opgepakt en via Drancy naar Auschwitz gedeporteerd. Zijn vrouw en twee kinderen overleefden de oorlog.
Euterpestraat 108 – Marinus Hartog Godschalk
Op 20 augustus 1932 overleed op dit adres op 71-jarige leeftijd Marinus Hartog Godschalk, onderdirecteur van de Banque de Paris et des Pay Bas.
Euterpestraat 108-1 – Froukje Anna le Grand
In mei 1939 overleed Froukje Anna le Grand (Leeuwarden, 25 november 1861), in de ouderdom van 77 jaar, op dit adres.
Euterpestraat 147 – arts Lucie van Hoorn
In augustus 1928 vestigde arts Lucie van Hoorn (Amsterdam, 29 oktober 1888 – Amsterdam, 12 augustus 1962) zich op dit adres. Van Hoorn adverteerde in de Joodse media en richtte zich daarmee mede op Joodse patiënten.
Euterpestraat 163 – Rini Elisa Hoek
Onderwijzeres Rini Elisa Hoek (Amsterdam, – Sobibor, ) woonde op dit adres. Rini was ondergedoken bij de heer J. J. van Weeren op de Herengracht 74 in Leiden, samen met vier andere Joodse onderduikers; Hartog Jacob Rudelsheim (1922), Ruben Emanuel Souget (1925), Mirjam Souget (1921) en Emanuel Barend Stern (1921). Ze werden verraden en op 9 juni 1943 gearresteerd.
Rini werd op 29 juni 1943 in Westerbork geregistreerd en ging naar Barak 97. Op 29 juni 1943 ging Rini op transport naar Sobibor.
bron:
Advertentie Lucie van Hoorn. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 24-08-1928, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 10-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000579077:mpeg21:p00012
Advertentie Sophie Hertz. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 07-02-1930, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 12-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000578058:mpeg21:p00007
Advertentie Birnbaum. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 11-09-1931, p. 32. Geraadpleegd op Delpher op 12-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000586028:mpeg21:p00032
Familiebericht Anna Feuchtwanger. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 05-08-1932, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 12-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000586075:mpeg21:p00012
Advertentie Kattenburg. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 23-08-1934, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 12-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000581078:mpeg21:p00004
Advertentie Nykerk. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 26-04-1935, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 12-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582009:mpeg21:p00004
Stadsarchief Amsterdam, Schoontje Springer, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 1276.
Joods Biografisch Woordenboek, Santcroos-Springer, Schoontje (Jeanet) 1895 – 1976 via http://www.jodeninnederland.nl/id/P-5570 (geraadpleegd 12 juni 2021)
Advertentie Santcroos. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 22-10-1936, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 12-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582087:mpeg21:p00008
Familiebericht Le Grand. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 04-05-1939, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 13-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000577010:mpeg21:p00004
Advertentie Spanier. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 19-10-1939, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 13-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000577034:mpeg21:p00005
Familiebericht Berkley. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 25-04-1941, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 13-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318152:mpeg21:p009
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Spanier (geraadpleegd 13 juni 2021)
Voorlichtingsbureau verplaatst. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 04-12-1942, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 13-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318346:mpeg21:p007
Familiebericht Nijkerk – Perel. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-08-1930, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858631:mpeg21:p006
Marcel en Lisette Nijkerk via https://westerborkportretten.nl/bevrijdingsportretten/marcel-en-lisette-nijkerk (geraadpleegd 13 juni 2021)
www.joodsmonument.nl, lemma Nina Lisette Bolle (geraadpleegd 13 juni 2021)
Familiebericht Nijkerk. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-08-1930, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858631:mpeg21:p006
Familiebericht Godschalk. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-08-1932, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 13-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874792:mpeg21:p007
Familiebericht Bernard Soep “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 11-01-1935, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 13-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874553:mpeg21:p007
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Soep (geraadpleegd 13 juni 2021)
Advertentie Hirsch. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-06-1935, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 13-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871409:mpeg21:p007
Advertentie Leeuwin. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 10-12-1937, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 13-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872987:mpeg21:p004
Stadsarchief Amsterdam, Josef Arjeh Magnus, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 530
Kaart Joodse Raad Simon Magnus via Arolsen Archives, 130337436
Stadsarchief Amsterdam, Lucie van Hoorn, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1069
Frits Kaufmann, www.joodsmonument.nl, lemma
Maximiliaan Berkleij, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1292.
R. M. Hirsch, Stadsarchief Amsterdam, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 596.
Rudolf Max Hirsch, 134 Kongress Deutsch Gesellschaft für Chirugie, München, 21-27 maart 2017 – Die Verfolgten, 5.
illustratie:
Advertentie Birnbaum. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 11-09-1931, p. 32. Geraadpleegd op Delpher op 12-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000586028:mpeg21:p00032
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Euterpestraat (v.a.1945: Gerrit van der Veenstraat) 1928. PRKBB00112000002
Advertentie Spanier. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 19-10-1939, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 13-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000577034:mpeg21:p00005
Familiebericht Bernard Soep “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 11-01-1935, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 13-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874553:mpeg21:p007.
Rini Elisa Hoek, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130307878 (Rini E HOEK).
gepubliceerd:
13 januari 2021
laatst bijgewerkt:
25 maart 2023.