Op 15 januari 1914 werd in Middelburg Etty Hillesum geboren. Haar vader was Louis Hillesum, leraar klassieke talen, haar moeder was de Russische Rebecca Bernstein. Na eerst met haar ouders naar Hilversum, Tiel en Winschoten te zijn verhuisd gaat zij op haar 10e naar Deventer. Zij had nog twee broers, Jaap, die arts werd, en Mischa, pianist.
In 1932 kwam Etty naar Amsterdam om Rechten en daarna Slavische talen te gaan studeren. Tijdens haar studie was ze actief in de linkse antifascistische beweging.
Tijdens de oorlog verlegde zij haar belangstelling naar psychologie en spiritualiteit. Aan het eind van de jaren dertig kreeg Etty een verhouding met de 35 jaar oudere accountant Han Wegerif (1897 – 1946). In 1941 ontmoet zij de Duits-Joodse vluchteling en handlezer Julius Spier (Frankfurt am Main, – Amsterdam, ), die in haar leven en in haar later gepubliceerde dagboek een grote rol gaat spelen. Hij was haar grote liefde. Julius Spier (1887) overleed in Amsterdam aan longkanker.
In juli 1942 kreeg Etty een functie bij de afdeling “Culturele Zaken” van de Joodse Raad. Deze periode, die maar twee weken duurde, vond zij vreselijk. Daarom vroeg zij om overplaatsing naar Kamp Westerbork, waar zij bij de afdeling ‘Sociale verzorging doortrekkenden’ werd ingedeeld. Omdat zij werkte voor de Joodse Raad had zij een speciaal reisvisum. Daarmee kon zij nog verschillende malen naar Amsterdam terugkeren, totdat in juli 1943 deze vergunning werd ingetrokken. Etty had daarmee de mogelijkheden dat ze in onderduik ging en daar werd door haar vrienden op aangedrongen. Dat weigerde ze pertinent.
Op 7 september 1943 werd zij met haar familie op transport naar Auschwitz gezet, waar zij vóór 30 november 1943 is omgekomen. Ook haar ouders en broers overleefden de Sjoa niet.
Etty Hillesum is vooral bekend geworden door haar dagboek, waarvan in 1981 een bloemlezing verscheen: ‘Het verstoorde leven; Dagboek van Etty Hillesum, 1941 – 1943‘. Een volledige uitgave van haar dagboeken en brieven werd in 1986 gepubliceerd. Haar nagelaten geschriften zijn steeds herdrukt en in vele talen vertaald. Het laatste adres van Etty Hillesum in Amsterdam was de Gabriël Metsustraat 6boven.
Verzet in Westerbork
Volgens een melding van 8 december 2018 heeft Etty in Kamp Westerbork er voor gezorgd dat er kinderen werden weggesmokkeld. Dat bleek uit de memoires van de verzetsman Ies Spetter, waarin hij stelt: “Samen met een vriendin Mr. Hillesum slaagde ik erin enkele kinderen uit het kamp te smokkelen.” Literatuurwetenschapper Bettine Siertsema wist deze memoires bij het NIOD in te zien en duidde dit. De kinderen werden in een ambulance gezet waarmee zieken naar het ziekenhuis in Groningen werden overgebracht.
Stolperstein
Op 3 juli 2020 werd voor Etty Hillesum een Stolperstein geplaatst voor haar huis op de Gabriel Metsustraat.
bron:
diversen
aanpassing tekst met dank aan Prof. Dr. Klaas A. D. Smelik, Universiteit Gent (19 aug 2014)
bericht ANP d.d. 8 decemb er 2018 via https://www.parool.nl/amsterdam/-joodse-schrijfster-etty-hillesum-smokkelde-kinderen-westerbork-uit~a4611929/ (geraadpleegd 8 december 2018).
Judith Koelemeijer, Wie was Etty Hillesum echt? Vrouw met vele gezichten in Mezza, het magazine voor een goed weekend (17/18 september 2022) 20-23.
illustratie:
Gabriel Metsustraat 6, © joodsamsterdam.nl, 9 april 2020
gepubliceerd:
21 april 2016
laatst bijgewerkt:
18 september 2022