Al rond 1900 had Hermann (Henri) Eisendrath zijn boekhandel en leesbibliotheek aan het Rokin gevestigd. De zaak zat eerst op 119 en werd rond november 1890 naar 117 verplaatst, waar de zaak lange tijd gevestigd bleek.
Hermann werd in Amsterdam geboren op 1 februari 1852 als zoon van Samson Baruch Eisendrath en Eva Witmondt. Vader Samson werd eveneens in Amsterdam geboren, maar diens vader kwam uit Haltern in Noordrijn-Westfalen. Henri overleed op 1 juli 1922. Zijn neef, Berthold (Amsterdam, 4 juni 1884) nam de zaak over. Berthold was gehuwd met Sara Roosnek (Amsterdam, 26 maart 1900). Het huwelijk tussen Berthold en Sara hield geen stand en ze gingen uit elkaar. De laatste advertentie van de zaak dateert van 1927.
| Maarten Spaans, een voormalig Haags politieman in de jaren 1940-1945, werd in 1949 veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf voor onder andere het arresteren van 362 Joden en illegalen die vervolgens werden overgedragen aan de SicherheitsPolizei (SiPo) en van wie er tenminste 260 niet zijn teruggekeerd uit de Duitse gevangenschap. In het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) zijn uitgebreide getuigenverklaringen en processen verbaal te vinden van wat Maarten Spaans allemaal heeft gedaan en hoe hij zich daarbij gedragen heeft. Ofschoon hij in de literatuur weliswaar wordt afgeschilderd als een van de beruchtste Jodenjagers uit Den Haag wordt hij in diezelfde literatuur meestal maar zijdelings besproken. Wel blijken de CABR dossiers van Maarten Spaans intensief te zijn geraadpleegd, gezien de vele aantekeningen en markeringen. Twee boeken geven relatief veel aandacht aan Maarten Spaans; Sonny Boy van Annejet van der Zijl en Surinaamse Rug, Joodse Buik van Wim Egger. In beide boeken is Maarten Spaans de politieman die de inval en arrestatie leidde van onder andere het echtpaar Waldemar Nods en Rika van der Lans en het echtpaar William Egger en Engelina Jas en de grootmoeder Doortje Jas- Cohen. |
Sara verhuisde naar de Sibergstraat 25 in Den Haag en ging werken bij de Bijenkorf. Zij deed als vrijwilligster ook reclasseringswerk. In de oorlog dook ze onder en werd door verraad door de beruchtste Haagse Jodenjager Maarten Spaans op Adelheidstraat 99 gearresteerd, achter het gerechtsgebouw. Sara kwam via het Oranjehotel (SD-gevangenis) in Scheveningen in Westerbork terecht en werd op 24 september 1943 in Auschwitz vermoord. Berthold werd op 21 januari 1943 in Auschwitz vermoord.
bron
“Advertentie”. “Het nieuws van den dag : kleine courant”. Amsterdam, 01-11-1890. Geraadpleegd op Delpher op 02-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010138963:mpeg21:a0048
Terzijde Maarten Spaans – inleiding van: Walle M. Oppedijk van Veen, Mensenjager: Maarten Spaans 1919-1989, Een Haags politieman tijdens de Tweede Wereldoorlog, en daarna…. Er zijn nu eenmaal ook slechte mensen (2011).
Stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Sara Roosnek
Stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Berthold Eisendrath,
Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Hermann Eisendrath
www.joodsmonument.nl, lemma Sara Eisendrath-Roosnek (geraadpleegd 2 oktober 2017)
www.geni.com, lemmata familie Eisendrath (geraadpleegd 2 oktober 2017.
illustratie:
“Advertentie”. “Het nieuws van den dag : kleine courant”. Amsterdam, 01-11-1890. Geraadpleegd op Delpher op 02-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010138963:mpeg21:a0048
laatst aangepast:
26 september 2019