Amsterdam was ooit, op gelijke hoogte met Praag en qua periodisering als opvolger van Praag, het Europese centrum van de Hebreeuwse boekdrukkunst. Op 1 januari 1627 verscheen in de drukkerij van de chacham (wijze) Menasseh ben Israël een sefer tefellot (gebedenboek), het begin van een lange reeks werken die werden gedrukt in de Hebreeuwse drukkerijen in Amsterdam. Het Amsterdamse drukwerk was van hoogstaande kwaliteit en werd in heel Europa geroemd.
Er waren verschillende drukkers in Amsterdam. Van deze gerenommeerde bedrijven is er nog één naam over, Joachimsthal.
Drukkerij – Uitgeverij – Boekhandel J. L. Joachimsthal bestaat in de huidige vorm sinds 1875, en werd in 1867 opgericht door twee Duits-Joodse broers die rond 1828 vanuit Emden naar Amsterdam trokken. De stoomdrukkerij was sinds 1895 gevestigd aan de Jodenhouttuinen en in de periode tot 1895 werd onder de naam Van Es en Joachimsthal in de Muiderstraat de drukkerij gevoerd. In 1938 werd het bedrijf voortgezet onder de naam Joachimsthal’s Boekhandel, Uitgevers- en Drukkerijbedrijf NV. De zaak was in de Jodenbreestraat gevestigd en die winkel werd in 1941 vernield. Joachimsthal, sinds 1954 gevestigd op de Utrechtsestraat en vanaf 2019 op de Kerkstraat, is de opvolger van dit bedrijf.
Vlak voor de oorlog was Abraham Meijer Joachimsthal (Amsterdam, 26 januari 1874 – Sobibor, 23 juli 1943), zoon van Jonas Salomon Joachimsthal en Sara Clara Eitje, firmant samen met zijn zoon Jonas Salomon Joachimsthal (Amsterdam, 27 januari 1912 – Bergen-Belsen, 12 februari 1945).
Abraham was getrouwd met Rebekka Sara Hijmans (Gorinchem, 13 juni 1880 – Sobibor, 23 juli 1943). In het begin van de Tweede Wereldoorlog was de firma nog uitgever van het Nieuw Israëlitisch Weekblad.
Op 17 mei 1945, twaalf dagen na de capitulatie van de nazi’s, verscheen het Nieuw Israëlitisch Weekblad opnieuw. Twee medewerkers van Joachimsthal hadden de Shoah overleefd. Het Nieuw Israëlitisch Weekblad werd door hen gedrukt op persen van het antisemitische blad De Misthoorn.
aanvulling maart 2016
In het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 4 augustus 1925 werd een foto gevonden van werknemers van de boekhandel van Joachimsthal. Mejuffrouw R. Aletrino is Rachel Aletrino (Amsterdam, 11 mei 1905 – Midden Europa, 28 februari 1945). Zij werkte later als strijkster voor het Portugees Israëlietisch Ziekenhuis op de Plantage Middenlaan en woonde op die laan vanaf 11 februari 1944. Op 19 juni 1944 werd zij ingeschreven in Westerbork en gehuisvest in Barak 85. Op 31 juli 1944 werd Rachel gedeporteerd naar Theresienstadt en op 28 oktober 1944 naar Auschwitz.
Trivia
In 1934 gaf deze uitgeverij de Joodse Autoplaquette uit.
Bron:
Silva Solis, D da, Menasseh ben Israel, grondlegger van de Hebreeuwse typografie in Nieuw Israëlietisch Weekblad, 18 maart 1977,
Amerongen, E van, Nieuw Woordenboek lofwaardige daad in Nieuw Israëlietisch Weekblad, 18 maart 1977,
www.drukkerijjoachimsthal.nl, lemma welkom (geraadpleegd 16 mei 2015),
www.niw.nl, lemma geschiedenis (geraadpleegd 16 mei 2015),
www.joods.nl, lemma Het mysterie van boekhandel Joachimsthal (geraadpleegd 16 mei 2015),
www.joodsmonument.nl, lemma Abraham Meijer Joachimsthal en Rebekka Sara Hijmans (geraadpleegd 16 mei 2015),
Rachel Aletrino, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 10.
Met dank aan D. Welsink, informatie Rachel Aletrino.
Rachel Aletrino, kaart Joodsche Raad via Arolsen Archives, 130251031 – Rachel ALETRINO.
Illustratie:
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 4 augustus 1925.
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 4 augustus 1924, Eenige cijfers uit het leven van het NIW
gepubliceerd:
24 april 2016
Laatste aanpassing:
30 juni 2023