De Dijkstraat is een straat tussen de Nieuwmarkt en de Kromboomsloot en voortgezet als Korte Dijkstraat tussen de Kromboomsloot en de Oudeschans in de Lastage. De straat ontstond aan het einde van de zestiende eeuw. De straat heeft ernstig geleden onder de aanleg van de metro. De straat werd al door Joden bewoond tijdens hun eerste vestiging in Amsterdam.
Dijkstraat 3hs – gezin Rijne
Eliazer Rijne (Amsterdam, 22 maart 1893 – Sobibor, 4 juni 1943) Eliazer was van beroep sigarenmaker en opende in 1936 hier zijn sigarenwinkel. Hij trouwde op 21 januari 1920 in Amsterdam met Judic Barber (27 april 1894). Judic en Eliazer kregen twee kinderen: Rebecca op 14 april 1914, zij werd kleermaakster, en Jacob op 15 juli 1920, hij werd diamantbewerker. Rebecca werd met echtgenoot Wolf Ockersen en hun drie kinderen vermoord in Sobibor op 28 mei 1943. Voordat Eliazer en Judic naar Sobibor werden overgebracht, zaten zij gevangen in Kamp Westerbork. Ze werden beiden op 4 juni 1943 in Sobibor vermoord, op dezelfde dag als Jacob met zijn echtgenote Sophia.
Dijkstraat 5hs – melk- en ijssalon Zwartverwer
In 1917 werd Emanuel Zwartverwer (geboren 1890) ingeschreven met zijn melk- en ijssalon. Hij was op 16 April 1913 in Amsterdam getrouwd met de uit Polen afkomstige Reichl Schelna Strus (Czestochowa, 4 februari 1889), van beroep dienstbode. Het echtpaar kreeg een dochter: Catharina (1913), die trouwde met de eveneens uit Czestochowa afkomstige Icyk Ber Fuks (1912. Catharina kreeg vier broers: Samuel (1914), Abraham Sija (1922), Raphael (1925) en Louis (1927). Door teruglopende omzet was Emanuel gedwongen een marktkaart aan te vragen. Op 30 december 1942 werden de bewoners van Dijkstraat 5 opgepakt en naar Westerbork gebracht. Emanuel werd vermoord in Sobibor op 21 mei 1943, gelijk met echtgenote Reichl. Alle kinderen werden ook omgebracht.
Dijkstraat 9 – viswinkel Elsas
Tot 1926 had Levie Elsas (17 oktober 1876) hier een viswinkel, daarna verhuisde hij naar het Jonas Daniël Meijerplein 19-2. Hij was op 15 mei 1895 getrouwd met Rachel Pront (31 mei 1875) en zij kregen zes kinderen. Vanaf hun laatste adres, Hofmeyrstraat 37-hs werden ze weggevoerd. Levie en Rachel werden beiden vermoord op 21 september 1942 in Auschwitz, ook hun kinderen werden omgebracht.
Dijkstraat 9 – gezin Mof
Op het bovenhuis woonden Jacob Mof (15 april 1894) en de in Duitsland geboren Johanna Taletta Koopmann (Heisfelde, 22 oktober 1901). Ze waren getrouwd op op 13 mei 1931 en hadden geen kinderen. In de oorlog werd hij opgepakt en tewerkgesteld in het werkkamp Bobrek, ten zuiden van Auschwitz. Jiohanna Taletta werd vermoord in Auschwitz op 31 mei 1943), Jacob in Auschwitz op 31 oktober 1943.
Dijkstraat 14 – Sara ten Brink
Op 15 juni 1910 overleed hier de 10-jarige Sara ten Brink, dochter van I. ten Brink en K. Speijer.
Dijkstraat 19 – professor Lion Knoop jr.
Rond 1925 woonde hier goochelaar Professor Lion Knoop jr. die te ontbieden was voor school- en kinderfeesten. Waarschijnlijk was dit de artiest Lion Knoop (Amsterdam, 5 oktober 1850 – 1932). Hij was gehuwd met Theresia Pampel (Amsterdam, – Amsterdam, ) en zij hadden zeker vier kinderen.
Dijkstraat 31 – vleeschhouwerij Benjamins
In 1902 was op dit adres de slagerij van L. Benjamins gevestigd.
Dijkstraat 35hs – Mozes Roe
Op 20 februari 1932 werd Mozes Roe (Amsterdam, – Sobibor, ), zoon van Isaac Roe (Amsterdam, – Amsterdam, ) en Schoontje Brilleslijper (Amsterdam, – Auschwitz, ), Bar Mitswah (kerkelijk meerderjarig). Mozes had een oudere zus Marianne (Amsterdam, – Auschwitz, ). Ten tijde van de oorlog woonde het gezin op de Swammerdamstraat 20-1.
Dijkstraat 36-38-40 – Stoom Diamantslijperij Jeannette
In 1872 werd op nummer 36 door diamantslijper Tobias Isaac Minekenhoff (1821 – 1882) de Stoom-Diamantslijperij ‘Jeannette’ geopend, genoemd naar zijn echtgenote Jeannette Hartog Kijl (1828 – 1881), met wie hij op 22 juli 1852 trouwde. In 1882 vond een uitbreiding plaats naar nummer 38. In 1900 werd de slijperij overgenomen door de op 25 december 1866 te Misenitz (Rusland) geboren Sabse Aron Litwer, waarbij de naam Jeanette bleef gehandhaafd. In 1903 werd de slijperij uitgebreid met nummer 40. Ondanks de groei had Litwer in 1902 en in 1907 te kampen met een langdurige staking. In 1915 werd de naam Electrische Diamantslijperij A. Litwer. Litwer was op 25 maart 1891 in Amsterdam getrouwd met de in 1869 in Golinka (Rusland) geboren Anna Levij. De overlijdensdatum van beiden is onbekend. Het Adresboek van Amsterdam van 1918-1919 gaf de laatste vermelding als Electrische Diamantslijperij A. Litwer.
De stamboom van de familie Min(e)kenhoff staat hier.
Dijkstraat 37 – Metselaar E. Coster
Metselaar, stukadoor en aannemer E. Coster was rond 1904 op dit adres gevestigd.
Dijkstraat 43 – D. Halmans
D. Halmans was in 1891 de enige depothouder in Amsterdam voor koosjere zachte groene zeep van de Haagse firma S. A. Levison & Zoon en hij was op dit adres gevestigd.
Dijkstraat 43 – Cartonnagefabriek J. Jerozolimski
J. Jerozolimski had in 1906 op dit adres een catonnagefabriek. Dit was waarschijnlijk Judka Jerozolimski (Myschinek, Rusland, 22 juni 1863 – Sobibor, 9 april 1943) die tot haar overlijden op 10 november 1934 gehuwd was met Rosa von Merenstein (1862). Roza en Judka hadden een zoon Jankiel Schije. Op 26 maart 1938 hertrouwde Judka met Biena Brucha Kluger (Krakau, – Sobibor, ). In het begin van de oorlog woonden Judka en Biena op de Burmanstraat 16-1 in Amsterdam.
Dijkstraat 46 – school
Deze inrichting voor godsdienst, handwerk en Fröbelonderwijs was hier in 1899 gevestigd. De school adverteerde ook met de tekst ‘voorbereidende school voor Godsdienst- en Maatschappelijk onderwijs voor kinderen van 3 – 6 jaar, met een beperkt aantal kinderen, overeenkomstig de gezondheidsbeperkingen. Het schoolgeld bedroeg in 1889 ƒ 1,75 per maand, in 1900 zakte dit naar ƒ 1,00. De school werd gedreven door de heren Norden en Hes. Norden had een zelfde school in de Nieuwe Kerkstraat 108-110.
bron:
“Advertentie school”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1899/11/10 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 06-03-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874218:mpeg21:p006
“Advertentie Halmans”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1891/09/18 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 15-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000561024:mpeg21:p00006
“Advertentie Benjamins”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1902/03/14 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 15-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000568117:mpeg21:p00004
“Advertentie cartonnagefabriek”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1906/02/09 00:00:00, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 15-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871824:mpeg21:p007
“Advertentie Coster”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1904/01/29 00:00:00, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 16-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871687:mpeg21:p008
“Familiebericht Sara ten Brink”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1910/06/17 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 16-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872788:mpeg21:p006
“Advertentie Knoop”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1925/12/04 00:00:00, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 16-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871892:mpeg21:p008
Stadsarchief Amsterdam, Lion Knoop, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1619
“Familiebericht Mozes Roe”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1932/02/12 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 16-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000586050:mpeg21:p00004
“Advertentie school”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1889/01/11 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 16-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000559039:mpeg21:p00004.
“Advertentie school”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1889/08/02 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 16-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000559070:mpeg21:p00003.
“school”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1899/12/01 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 16-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874221:mpeg21:p003.
“Binnenland school.”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1899/12/01 00:00:00, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 16-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000563111:mpeg21:p00005.
Dijkstraat 3hs, met dank aan Frans Duivis, email 18 februari 2023
Dijkstraat 9, met dank aan Frans Duivis, email 18 februari 2023
Zwartverwer, met dank aan Frans Duivis, email 18 mei 2023
Dijkstraat 36–38-40, met dank aan Frans Duivis, email 18 mei 2023.
Jerozolimski, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 390.
illustratie:
“Advertentie school”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1899/11/10 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 06-03-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874218:mpeg21:p006.
“Advertentie Benjamins”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1902/03/14 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 15-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000568117:mpeg21:p00004.
“Advertentie Knoop”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1925/12/04 00:00:00, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 16-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871892:mpeg21:p008.
gepubliceerd:
6 maart 2021
laatst bijgewerkt:
24 augustus 2024