Op de Wittenburgergracht 1-5, in pakhuis “De Parel”, op de hoek met de Kattenburgervaart, zat de firma De Swaan-Bonnist, een bedrijf dat jute zakken produceerde. Het was een familiebedrijf, en verschillende broers zaten in het bedrijf. Het kantoor van de firma zat voor de oorlog op de Prins Hendrikkade. Het bedrijf opereerde ook onder de naam Holland Jute Comp.
Het bedrijf werd in 1879 in Groningen als Firma De Swaan gesticht en in de twintiger jaren van de vorige eeuw (rond 1925) werd het bedrijf overgebracht naar Amsterdam. Het is daarbij niet geheel zeker of er ook een vestiging in Groningen bleef, in ieder geval woonde de Groningse directeur, Salomon de Swaan en zijn vrouw Kaatje de Swaan nog in Groningen toen Salomon overleed in 1928. Waarschijnlijk was er nog wel een vestiging in Groningen, op de Helperwestsingel 90.
Amsterdam
In Amsterdam kwam het bedrijf in eerste instantie aan De Omval, waar het in mei 1928 door een brand volledig in de as gelegd werd. De brandweer was dagenlang bezig met nablussen, het jute bleef smeulen. Het bedrijf vond een nieuwe locatie en bedrijf groeide flink. Niet alleen in Nederland, maar er kwamen bijkantoren in Parijs, Mexico en New York. Na de Tweede Wereldoorlog bleek het wenselijk om in Nederland een tweede vestiging te stichten, en daardoor werd een pand aangekocht aan de Prins Mauritslaan te Harderwijk.
Het bedrijf startte ooit als een handel in gebruikte jutezakken, die er ook gerepareerd werden, maar al snel ging men ook zelf produceren. De grondstof was afkomstig uit India en Pakistan, en bij de verwerking op de Harderwijkse vestiging werkten bij de productie zo’n dertigtal mensen. Per week werden er in Harderwijk tussen de 50.000 en 70.000 zakken geproduceerd.
De gebroeders De Swaan
De broers kwamen uit Groningen en waren de zoons van Salomon de Swaan (Groningen, 5 september 1874 – Groningen, 1 oktober 1928) en Kaatje van Hasselt (Groningen, 13 december 1874 – Groningen, 22 april 1954). Salomon en Kaatje kregen zeven kinderen; Abraham (Groningen, 5 september 1902 – Mexico stad, 2 april 1955), een doodgeboren meisje (Groningen, 7 oktober 1903), Eduard (Groningen, 5 november 1904 – Ipswitch, 23 augustus 1957), Leman (Groningen, 17 februari 1906 – Manchester, 14 maart 1957), Bernard (Groningen, 13 april 1907 – Tampico, Mexico, 8 augustus 1989), Mozes (Groningen, 24 augustus 1908 – Mexico stad, 4 augustus 1965) en Meijer (Meik) (Groningen, 17 september 1911 – Manchester, 14 maart 1957). Meijer was gehuwd met Henderina – Hennie – Roos (Coevorden, 3 oktober 1909 – 25 april 1995).
Oorlog
De gehele familie De Swaan die voor de oorlog leefde, leefde ook na de oorlog en degene die in Nederland verbleef, ging in onderduik. Abraham niet, hij vertrok met zijn vrouw Antje Zadick (Amsterdam, 19 januari 1914 – New York, 20 januari 1967) met wie hij in februari 1935 gehuwd was naar New York op 28 februari 1940, waarschijnlijk om de New Yorkse vestiging te leiden. In het bedrijf in Amsterdam werd in 1943 een Verwalter (Duitse zaakgelastigde) aangesteld. Het bedrijf werd niet door deze zaakgelastigde vernietigd en na de oorlog kon het bedrijf worden voortgezet. Volgens een Staatscourant van 1949 waren toen Eduard en Leman de vennoten in het bedrijf. Na de oorlog begon het bedrijf weer goed te draaien. De Watersnoodramp van 31 januari – 1 februari 1953 vormde voor het bedrijf een tijd van een hoge omzet, voor het dichten van de dijken waren veel jute zakken nodig.
Meik en Hennie
Meik en Hennie moesten in de oorlog onderduiken en ze hadden een acht maanden oud zoontje Abram. Onderduiken met een baby is vrijwel onmogelijk, een vriendin van Hennie ontfermde zich over Abram. De onderduik voor alle drie was succesvol, maar na de oorlog moest Abram wennen aan zijn ouders. Na de oorlog werd hun dochter Carrie geboren.
Al tijdens de oorlog gingen Meik en Hennie werken voor de toen illegale blad Vrije Katheder. Later, na de oorlog, werd de Vrije Katheder een weekblad en daarna een maandblad. Meik, welgesteld directeur, werd directeur van het blad. Daarnaast was Meik eigenaar van filmverhuurbedrijf Actueel Film n.v. Over Hennie is nog veel meer te vertellen en dat via deze link.
Rampspoed
De broers zijn geen van allen erg oud geworden, maar wat er met Meijer en Leman gebeurde was een zwarte bladzijde voor de familie. Zij kwamen om bij een vliegtuigongeluk in maart 1957. Tijdens die ramp kwamen er 20 inzittenden om van een vliegtuig van de B.E.A. Dat vliegtuig vloog op de lijndienst tussen Amsterdam en Manchester. Het stortte op enkele honderden meters van de landingsbaan neer op een groepje huizen bij Manchester en vloog daarbij in brand en werd door het puin van de huizen bedolven. Op de grond kwamen twee personen om, een moeder en haar zoontje.
En nu?
Waarschijnlijk is bedrijf gefuseerd tot De Swaan en Spaan Belgium en gevestigd in Maldegem. Dit bedrijf is dan weer onderdeel van de wereldwijde Zakkencentrale. Dit feit moet nog nader worden uitgezocht, en reacties zijn welkom.
bron:
-“Familiebericht”. “Algemeen Handelsblad“. Amsterdam, 15-03-1957. Geraadpleegd op Delpher op 23-09-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000037976:mpeg21:a0066.
– Utrechts Nieuwsblad, 15 maart 1957, Vliegramp kost vier Nederlanders het leven.
stadsarchief Amsterdam, woningkaart.
– Gelder, Xandra van, Hennie de Swaan vocht haar gehele leven tegen onrecht in De Volkskrant van 27 april 1995.
– Jute-oogst is voor miljoenen mensen een levenskwestie in Schilder’s nieuws- en advertentieblad, 27 januari 1966.
– “Stadsnieuws. Een onbluschbare brand aan den Omval. Totdat de laatste-jutezak is verwijderd.”. – “Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij“. Amsterdam, 17-12-1928. Geraadpleegd op Delpher op 24-09-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011115051:mpeg21:a0157.
– “WIJZIGINGEN.”. “Nieuwsblad van het Noorden“. Groningen, 10-08-1929. Geraadpleegd op Delpher op 24-09-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010675252:mpeg21:a0155.
– “MEDEDELINGEN VAN VERSCHILLENDE AARD OCTAVO BIJVOEGSELS”. “Nederlandsche staatscourant“. Landelijk, 15-03-1949. Geraadpleegd op Delpher op 24-09-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB08:000181798:mpeg21:a0007.
– www.sjoa-drenthe.nl, lemma Abraham de Swaan (geraadpleegd 24 september 2016).
– www.jodeninnederland.nl, lemma Swaan, Meijer (Meik) de 1911 – 1957.
– www.wikipedia.nl, lemma Nico van der Drift (geraadpleegd 24 september 2016).
– Koelewijn, Jannetje, Nederlanders slaan elkaar op de schouder. Zwitsers niet. Interview met Tom de Swaan in NRC, 10 oktober 2015 op www.nrc.nl (geraadpleegd 24 september 2016). Tom de Swaan is een zoon van Eduard de Swaan.
Illustratie:
– Jute-oogst is voor miljoenen mensen een levenskwestie in Schilder’s nieuws- en advertentieblad, 27 januari 1966.
– “De brand bij de N.V. Gebrs. de Swaan’s Jute en Zakkenhandel aan den Omval te Amsterdam. Alle perceelen brandden totaal af.”. “Leeuwarder courant“. Leeuwarden, 09-05-1928. Geraadpleegd op Delpher op 24-09-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010604303:mpeg21:a0132
– vliegramp http://www.wythenshawe.btck.co.uk/McInternationalAirport (geraadpleegd 24 september 2016).
gepubliceerd:
23 september 2016
laatst bijgewerkt:
17 februari 2024