Calff & Meischke

De titel voor dit artikel had ook Cloeck & Moedigh kunnen zijn, want het drukkers- en uitgeversbedrijf Calff & Meischke heeft veel te maken met het bedrijf Cloeck & Moedigh, en naam die velen kennen van de bioscoopreclames in Amsterdam. Hoe zat dat dan?

Calff & Meischke was het bedrijf van de Joodse Leonardus (Leo) Calff (Amsterdam, 2 april 1894) en de niet-Joodse Chris Meischke (Raamsdonk, 10 december 1894 – Amsterdam, 3 december 1961). Leo was een bekend drukker in Amsterdam en samen hadden ze dit bedrijf, een drukkers- en uitgeversbedrijf. Onder de naam Calff & Meischke werd het bedrijf bekend van de reclames in de bioscoop. 
Toen de bezetter bepaalde dat bedrijven geen Joodse eigenaar meer mochten hebben kocht Chris Meischke Leo Calff uit, in het najaar van 1940.1 Was het klein verzet om de initialen van het bedrijf te behouden met behulp van twee strijdbare woorden in 1940? Wie zal het zeggen.2 In 1949 is in advertenties te zien dat Chris Meischke het bedrijf alleen voert.

Het bedrijf
Op 1 januari 1918 gingen Leo Calff en Johan Christiaan August Meischke met elkaar een vennootschap aan onder de naam “Boek-, Courant- en Handelsdrukkerij Leo Calff & Co”.3 En hoewel de naam toen nog anders luidde was dit het begin van dit bedrijf. Het bedrijf was gevestigd op de Plantage Kerklaan 2 en verhuisde in augustus 1922 naar de Marnixstraat 413.4 
In 1923 komt de naam Calff en Meischke voor het eerst voor in het Algemeen Handelsblad.5 Vanaf die vermelding komt de ‘nieuwe’ bedrijfsnaam steeds terug in de bronnen.
Het bedrijf richtte zich mede op Joods Amsterdam, het Nieuw Israëlietisch Weekblad was een van de media waar men veelvuldig gebruik van maakte.6 Ondanks een grote staking in de drukkerswereld aan het einde van de jaren twintig, die ook dit bedrijf trof, ging het goed met deze drukker. In 1930 is het bedrijf in meerdere panden op de Marnixstraat te vinden, te weten op 413 en 419.7

Het bedrijf stapte al snel, toen de film als massamedium populair werd, in de bioscoopreclame en op initiatief van de Nederlandse Bioscoopbond en Leo Calff werd in 1936 de ‘Vereniging van bioscoopreclame-exploitanten’ opgericht. De Telegraaf vermeldde deze gebeurtenis:

VEREENIGING VAN BIOSCOOPRECLAME-EXPLOITANTEN.
AMSTERDAM, 22 Oct. — De Ned. Bioscoopbond heeft het initiatief genomen tot de oprichting van de Nederlandsche Vereeniging van Bioscoop-Reclame-Exploitanten, Het voorloopig bestuur der vereeniging is als volgt samengesteld: E. Calff, firmant van het drukkers- en uitgeversbedrijf Calff en Meischke te Amsterdam, voorzitter;  J. Smit. directeur van de N.V. Reclamefilmbedrijf te Amsterdam, vice-voorzitter; W. Quist, eigenaar van „Actief’-film te Groningen, penningmeester: A. C. van Dam, firmant van de comm. vennootschap uitgevers- en advertentiebureau Van Dam en Co. te Rotterdam; ,J. Wessel, directeur van de N.V. Warner Bros first national picture, Amsterdam (gedelegeerde van den Ned. Bioscoopbond).8

Leo Calff
Na de oprichting van deze vereniging verschijnen er in de bronnen nog een paar advertenties. Het bedrijf gaat verder, ook in de oorlog en ook nadat Leo Calff het bedrijf moest verlaten. Chris Meischke kocht hem keurig uit, maar kon daarmee het onheil voor Leo en zijn gezin niet tegenhouden. Leo werd begin augustus 1942 met zijn kinderen, en zonder zijn vrouw, in de chique Beethovenstraat opgepakt. Het was niet lukraak dat hij in deze razzia terechtkwam, de bezetter wilde laten zien dat ook de beter gesitueerde Joden opgepakt werden.
Calff was in die tijd lid van de Financiële Commissie van de Joodse Raad en met de arrestatie gaf de bezetter de boodschap af dat ook de werknemers van de Joodse Raad niet veilig waren.9
De voorzitters van de Joodse Raad mochten van Aus der Fünten twintig personen uit de gearresteerde werknemers/leden van de Joodse Raad aanwijzen die niet op transport zouden gaan. Ze wezen Leo aan, die daar stond met zijn twee zoons en dochter. Maar Aus der Fünten wilde de kinderen niet samen met de vader bevrijden, de kinderen moesten wel op transport. ‘afspraak is afspraak’ vond Aus der Funten en de kinderen smeekten Leo om bij hun moeder in Amsterdam te blijven. De kinderen dachten, dat als ze op transport zouden gaan, het wel goed zou komen. Men ging toch alleen maar werken in Duitsland?
Leo voldeed aan hun smeekbede en ging naar zijn vrouw.

De kinderen, Johan (Amsterdam, 21 maart 1921), Alfred (Amsterdam, 10 juli 1922) en Helene (Amsterdam, 4 oktober 1925) gingen op transport en werden in Auschwitz vermoord op 30 september 1942.

Een jaar later kwamen Leo en zijn vrouw Martha Bertha Stoppelman (Wildervank, 31 juli 1881) ook in Westerbork terecht. Ze waren niet bekend met de dood van hun kinderen. Van Westerbork werden ze gedeporteerd naar Auschwitz waar Martha vermoord werd op 10 september 1943 en Leo op 31 maart 1944.

Het bedrijf
Het bedrijf werd in 1972 opgesplitst en er kwam een aparte Besloten Vennootschap (BV) voor bioscoopreclame, Cloeck & Moedigh Bioscoopreclame. In 1986 kwam deze BV in handen van drukkerij Knijnenberg en deze herstelde de oorspronkelijke naam Calff & Meischke in ere.10

 

bron:
1 Marijke Barend – Van Haeften en Frits Barend, Matzes en Mie, de lotgevallen van de families Barend en Van Haeften (Amsterdam 2017) 135.
2 http://100jaarcalffenmeischke.blogspot.nl/
3 “Advertentie”. “Algemeen Handelsblad“. Amsterdam, 14-01-1918. Geraadpleegd op Delpher op 22-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010652862:mpeg21:a0087
4 “Advertentie”. “De Telegraaf“. Amsterdam, 05-08-1922. Geraadpleegd op Delpher op 22-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110552250:mpeg21:a0039  
5 “Nagekomen kalenders.”. “Algemeen Handelsblad“. Amsterdam, 16-01-1923. Geraadpleegd op Delpher op 22-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010656431:mpeg21:a0205
6 “Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 23-09-1927. Geraadpleegd op Delpher op 22-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010857990:mpeg21:a0117  
7 “Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 19-09-1930. Geraadpleegd op Delpher op 22-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858635:mpeg21:a0124
8 “VEREENIGING VAN BIOSCOOPRECLAME-EXPLOITANTEN.”. “De Telegraaf“. Amsterdam, 22-10-1936. Geraadpleegd op Delpher op 22-04-2017, http://resolver.kb.nl
9 Marijke Barend – Van Haeften, Matzes en Mie 135, 136.
10 Marijke Barend – Van Haeften, Matzes en Mie 138.
“Oorlog”. “De Telegraaf“. Amsterdam, 04-04-1974. Geraadpleegd op Delpher op 22-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011198494:mpeg21:a0227
/resolve?urn=ddd:110577264:mpeg21:a0118
Stadsarchief Amsterdam, persoonskaarten

Illustratie:
http://www.jpekker.nl/de-geschiedenis-van-cloeck-moedigh-vastgelegd-in-vier-fraaie-bundeltjes/
“Advertentie”. “Algemeen Handelsblad“. Amsterdam, 14-01-1918. Geraadpleegd op Delpher op 22-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010652862:mpeg21:a0087

laatst bijgewerkt:
26 september 2019