Zeker in Amsterdam heeft boksen een eigen plek gehad bij Joodse sporters. Dit niet uitsluitend vanwege positieve redenen. In de arme Joodse wijken was spierkracht een van de manieren om zich staande te houden. Straatvechters werden, nadat er boksverenigingen werden opgericht, boksers en er waren heel goede boksers tussen. Er waren een aantal boksverenigingen in de buurt van het Waterlooplein, zoals Olympia, Ursus en “De Jonge Bokser” in de Wagenstraat. De Jonge Bokser was voortgekomen uit Worstel- en Krachtsportvereniging KDO (Kracht door Oefening).
Jacob van Moppes
Een naam die hier niet mag ontbreken is die van Jacob van Moppes (Amsterdam, 18 augustus 1876 – Sobibor, 26 maart 1943). Jacob was slagersknecht en kwam in contact met een aantal krachtsporters. Daardoor werd zijn interesse in de krachtsport gewekt en hij heeft van 1895 tot aan zijn dood in verschillende functies actief aan deze sport deel genomen. Zo was hij bijna 50 jaar voorzitter van KDO en nam hij deel voor Nederland aan de Olympische Spelen van 1908 als worstelaar.
Bennie Bluhm
Bennie Bluhm (1917 – 1986) bokste bij Olympia aan de Jodenhouttuinen en hij organiseerde, samen met andere boksers, in 1941 knokploegen tegen de WA. Vanwege zijn gemengde huwelijk overleefde hij de oorlog. Zijn grootste wens was de oprichting van een monument voor zijn vermoorde strijdmakkers, opdat de holocaust niet vergeten zou worden. Het monument is er gekomen, de zwarte granieten zuil op de hoek van het Waterlooplein bij de Amstel.
Isaac Brander
In de categorie Midden Gewicht werd Isaac Brander vele malen kampioen. Hij woonde op de Jodenbreestraat 19-2. Isaac werd vermoord in Mauthausen op 1 september 1941.
Isaac Brander (Amsterdam, 17 juni 1913) was de zoon van Hartig Brander en Sophie Schelvis (Amsterdam, – Auschwitz, ) werd op 11 april 1932 voor militaire dienst gekeurd en werd afgekeurd. Bij de keuring woog Isaac 49 kg en was 1,55 meter lang. Hij was toen steendrukkersleerling.
Isaac trouwde op 15 maart 1939 met Flora van Velzen (Amsterdam, – Sobibor, ) en zij kregen een zoon. Ten tijde van het huwelijk was Isaac inleggen en stallenzetter op de Waterloopleinmarkt. Hij was was bokser bij Maccabi en vele malen kampioen middengewicht.
Hij was één van de mannen die bij de razzia in Amsterdam op 23 februari 1941 werden opgepakt en werd naar kamp Schoorl gebracht. Kamp Schoorl was van juni 1940 tot 26 oktober 1941 een concentratie en doorgangskamp. Isaac werd doorgestuurd naar Buchenwald waar hij op 28 februari 1941 aankwam en hij werd op 22 mei 1941 doorgestuurd naar Mauthausen.
Ben Bril
Een van de bekende boksers van “De Jonge Bokser” was Ben (Barend) Bril. Hij werd op 16 juli 1912 geboren op de Valkenburgerstraat 108 in het gezin van de vishandelaar Abraham Bril (Amsterdam, 2 april 1879 – Amsterdam, 9 november 1936) en Klaartje Moffie (Amsterdam, 9 september 1882 – Amsterdam, 25 november 1933) in een gezin met zeven kinderen.
Ben Bril was zo getalenteerd dat hij in 1927 als vijftienjarige zijn eerste nationale titel won. In de 200 wedstrijden die hij bokste werd hij nooit neergeslagen.
Ook zijn leven buiten de ring was succesvol. In de Weesperstraat had hij op zijn zeventiende al de leiding over een broodjeszaak annex slagerij, toen hij achttien was opende hij met twee partners een broodjeszaak op het Rembrandtplein. Met deze partners kreeg hij onenigheid en in 1931 vertrok hij naar Utrecht, waar hij een tot 1972 als slager/broodjesverkoper werkte en bij het Vredenburg een zaak had met het motto “Beter Belegde Broodjes Bij Ben Bril”. Op 30 juli 1936 trouwde Ben in Utrecht met Celia (Sara) Blis (Amsterdam, 1 juni 1915 – Amsterdam, 30 mei 2003).
De Joodse achtergrond van Ben Bril heeft zijn sportloopbaan in de weg gestaan. In 1932 was het de reden waarom hij de Olympische Spelen in Los Angeles miste, in 1936 weigerde hij om deel te nemen aan de Olympische Spelen in Berlijn, de spelen die door Adolf Hitler voor propagandadoeleinden werden misbruikt. In 1940, na de Duitse inval, besloot Bril zijn sportcarrière te beëindigen.
Hij werd door clubgenoten verraden en kwam met zijn zoon en vrouw in Bergen-Belsen terecht. Alle drie overleefden de oorlog, maar 182 familieleden van Ben Bril niet. Zijn vrouw Celia zag na de oorlog, vooral met het trauma van het verlies van de familie, dat het voor Ben belangrijk was om toch weer in de sport te gaan werken en Ben volgde een scheidsrechterscursus. Hij werd een scheidsrechter die gerespecteerd werd om zijn neutraliteit en werd gevraagd voor moeilijke wedstrijden, bijvoorbeeld tussen een Rus en een Amerikaan of tussen een Brit en een Duitser. Ben Bril overleed op 11 september 2003.
De moeder van Ben Bril was een zus van Rachel Moffie (Amsterdam, 8 oktober 1874 – Sobibor, 13 maart 1943). Rachel stond beter bekend onder haar bijnaam “Brutale Coba“.
Hartog Druijf (door Ruben Potts)
Harrie werd geboren in 1920 en bokste in de Jodenhouttuinen. In 1942 ging hij naar Auschwitz. In het begin van de oorlog werden de Joodse mannen die nog jong waren opgeroepen per brief dat ze op een bepaalde tijd naar het Centraal Station moesten komen om te werken. Ze wisten dan niet waar heen ze gingen. Het oproepen ging alfabetisch. Zijn naam begin met een D dus hij was gauw aan de beurt. Hij heeft de oorlog overleefd en is in 1953, met mijn zuster en hun dochter die zes jaar oud was naar Australië gegaan. Daarvoor heeft mijn zwager nog een bronzen plak gewonnen in 1951 op de Maccabiah Games. Hij is in 1978 overleden in Sydney, Australië.
Boksschool Olympia
Een op en top Joodse boksschool was die van trainer Joop Cosman aan de Jodenhouttuinen. Op de foto, van na 1945, is al een groot deel van de Jodenhouttuinen en de Jodenbreestraat gesloopt, de boksschool is er dan nog.
De boksschool lag midden in de Joodse buurt, boksen was in het Joodse Amsterdam van voor de oorlog populair en daarom had deze sportschool het Joodse karakter.
In 1941 waren het vooral boksers van deze boksschool die de Joodse knokploeg vormden die tegen de NSB vochten na de eerste anti-Joodse rellen die de NSB initieerde.
De boksschool leverde een aantal bekende boksers af, zoals Bennie Bluhm en Ben Bril. Maar ook gewone Joodse Amsterdammers boksten in deze sportschool.
Op de foto staat Sander Waterman, één van de boksers van deze sportschool. De foto is genomen in de oorlog, de Jodenster is te zien op de sportbroek.
Sander overleefde de oorlog net zoals zijn vrouw Elisabeth Gobetz en hun twee kinderen Sal (1941) en Joop (1943). Het gezin Waterman werd in 1943 naar Westerbork gedeporteerd, waar Joop werd geboren, en daarna naar Bergen-Belsen.
Sal en Joop boksten na de oorlog ook bij Olympia, de foto rechts is van na 1953 aangezien Joop op zijn 10e hier door zijn vader werd ingeschreven. Joop bleef tot zijn 29e bij Olympia boksen.
Nog meer oude foto’s:
Dat boksen een populaire sport was onder de Joodse Amsterdammers wordt wel bewezen door het feit dat er nog steeds oude foto’s naar voren komen van Joodse boksers. Nevenstaande foto is een foto met daarop linksvoor Bram Theeboom en op de achterste rij als tweede van rechts Eli Piller, zijn beste boksvriend. Op de foto daaronder staat Eli links en Bram rechts, en ook de 3e foto laat Eli en Bram zien.
Bram (Abraham) werd op 4 september 1894 geboren als zoon van Philip en Grietje Theeboom. Philip en Grietje hadden naast Bram meer kinderen; Sophia (Fijtje), Marianne, Salomon, Isaac en Daniël. Sophia overleed voor de oorlog, in 1912 en werd in Muiderberg begraven. Marianne, Isaac, Salomon en Daniël werden in de oorlog vermoord.
De foto’s moeten gemaakt zijn rond 1915, toen Bram zo’n 20 jaar oud was. Bram overleefde de oorlog en overleed op 28 december 1968.
bronnen en foto:
link,
foto Isaac Brander: Joods Amsterdam in een bewogen tijd blz 157,
foto sportschool Coppenhagen Collectie, Oxford.
Foto’s Sander Waterman en Joop en Sal Waterman met dank aan Joop Waterman.
Aanvulling 25 juni 2017: Ruben Potts is in mei 2012 in Melbourne overleden
Informatie Isaac Brander met dan aan J. H. Cohen (email 4 januari 2020)
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Brander (geraadpleegd 4 januari 2020).
meer info: link
laatst bijgewerkt:
4 januari 2021.