Bilderdijkstraat

De Bilderdijkstraat is een straat in Amsterdam-West, tussen de Hugo de Grootkade en de Jacob van Lennepkade. De straat vormt de verbinding tussen de Frederik Hendrikstraat en, via de Pesthuysbrug, de Eerste Constantijn Huygensstraat. Ze wordt gekruist door de De Clerqstraat en de Kinkerstraat. Oorspronkelijk liep de Bilderdijkstraat tot aan de Vondelstraat. Sinds 1894 heet het verlengde van de Bilderdijkstraat (tussen Jacob van Lennepkade en Vossiusstraat) echter de Eerste Constantijn Huygensstraat. De straat werd in 1878 vernoemd naar Willem Bilderdijk (1756-1831), een Nederlandse auteur, dichter, geschiedschrijver, taalkundige en advocaat.

Bilderdijkstraat 60 – firma Lensink
De firma Lensink was hier rond 1937 gevestigd en adverteerde met hun radio’s in het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland.

Bilderdijkstraat 69^-3 – bakker Henri Mensink
Henricus Leonardus Josephus Mensink (Amsterdam, 6 september 1888 – Sachsenhausen, 14 november 1944) had een bakkerij annex winkel op de Goudsbloemstraat 73, hij woonde met zijn gezin vanaf 1938 op dit adres. Vanwege hulp aan Joodse onderduikers werd Mensink in mei 1944 gearresteerd en kwam vermoedelijk via Kamp Vught in Sachsenhausen terecht waar hij op 14 november 1944 omkwam.

Bilderdijkstraat 73-75 – Meijer Gerrit Oudkerk
Oudkerk had op dit adres in 1903 zijn manufacturenzaak ‘Magazijn De Tijdgeest’. Meijer Gerrit Oudkerk (Den Helder, 29 juli 1873 – Amsterdam, 15 december 1935) was gehuwd met Dina van Praag (Den Helder, 16 maart 1878 – Sobibor, 7 mei 1943). Op 26 juni 1906 werd hun zoon Herman geboren. Zij hadden verder de volgende kinderen: Gerrit, Henriëtte, Esther (Amsterdam, 3 maart 1903 – Sobibor, 9 juli 1943), Gerard (Amsterdam, 11 oktober 1913 – Auschwitz, 8 januari 1944) en Louise. Vlak voor de oorlog adverteerde het bedrijf met het adres Bilderdijkstraat 77-78.

Bilderdijkstraat 130 – synagoge
Op 12 december 1922 werd op dit adres, een voormalige sigarenfabriek, de eerste synagogediensten gehouden ten westen van de Singelgracht en de Singelgracht.

Bilderdijkstraat 136^-1 – Siegfried en Johanna Baumgarten – Neubeck
Hier woonden het winkeliersechtpaar Siegfried Baumgarten (Steele, 27 januari 1878 – Sobibor, 21 mei 1943) en Johanna Neubeck (Werl, 28 mei 1884 – Sobibor, 21 mei 1943). Zij hadden twee zoons; Alfred (Bochum, 22 juni 1909 – 28 februari 2002), die binnenhuisarchitect was, en Werner (Bochum, 22 april 1913 – 20 december 2002).

Siegfried was een zelfstandig koopman in meubels en stofferingen bij Strauß & Baumgarten, het laatste adres van deze zaak was de Kortumstraße 120 in Bochum. Het bedrijf ging in 1930 failliet.

Alfred en Johanna Baumgarten kwamen op 17 juli 1936 vanuit Duitsland naar Amsterdam en woonden op dit adres vanaf juni 1940. In de vier jaar tussen 1936 en 1940 woonden zij op de Achillesstraat 99^-3. Hun zoon Alfred woonde al sinds 1933 in Amsterdam. Hij woonde af en toe bij zijn ouders toen zij naar Nederland kwamen. Werner emigreerde op 11 oktober 1935 via Hamburg naar Argentinië en vandaar ging hij naar Paraguay.
Alfred overleefde de oorlog in de onderduik en woonde in 1945 op de Uiterwaardenstraat 60^-1 en later op 60^-3. In 1946 emigreerde Alfred naar Chicago. Alfred was tot 1940 gehuwd met Dora Gerstner (Jawerzno, Polen, 22 oktober 1913 – Amsterdam, 20 november 1981). Dit huwelijk werd op 25 oktober 1940 ontbonden. Op 23 april 1946 trouwde Alfred met Johanna Antonia Bralten (Meppel, 24 augustus 1915). In de Verenigde Staten veranderde Alfred zijn naam in Alfred B. Bralten. Werner werd veehouder in Paraguay en kreeg zes kinderen.

Op 8 oktober 2020 werden op de Scharnhorststraße 4 in Bochum vier Stolpersteinen voor het gezin Baumgarten geplaatst.

Na hun deportatie, Johanna en Siegfried werden in april 1943 in Westerbork ingeschreven, werd hun woning betrokken door Unterscharfüher bij de Landwacht Adolf Landkemper en zijn gezin. Landkemper werd na de oorlog gearresteerd. De Waarheid schreef over zijn proces: ‘Deze functie (Landwacht – red) hield de traditionele huiszoekingen en arrestaties in. Maar de straflijst van deze man maakte eveneens melding van mishandelingen tijdens arrestaties, het verraden aan de Duitsers van de Joodse familie Baumgarten, waarna Langkemper, na het wegvoeren van het gezin, in het huis van de familie B. ging wonen’.
De bijnaam van Langkemper was ‘Inspecteur Vlijmscherp’ en werd in 1948 door het Amsterdamse gerechtshof ter dood veroordeeld. Hij kwam in 1956 vrij. 

Bilderdijkstraat 145 – banketbakkerij Remmers
Deze banketbakkerij plaatste op 30 december 1937 een nieuwjaarsgroet in Volk en Vaderland, weekblad der Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland.

Bilderdijkstraat 170^-1 – Alfred Blits
Op 24 augustus 1928 werd Alfred Blits (Amsterdam, 24 augustus 1928 – Dorohucza, 30 november 1943) in het Nederlands Israëlitisch Ziekenhuis geboren. Hij was de zoon van het echtpaar Gerrit Blits (Amsterdam, 4 november 1902 – Sobibor, 14 mei 1943) en Elza Kusheron (Amsterdam, 23 december 1904 – Sobibor, 14 mei 1943) die op dit adres woonden. Na Alfred werden er nog twee kinderen geboren, Lina (Amsterdam, 12 december 1929 – Sobibor, 14 mei 1943) en Elisabeth (Rotterdam, 21 oktober 1934 – Sobibor, 14 mei 1943). Ten tijde van de oorlog woonde het gezin op de Doctor C. A. Gerkestraat 36^rood in Zandvoort.

 

 

bron:
algemene informatie via Wikipedia, lemma Bilderdijkstraat (geraapleegd 14 november 2020)
“Advertentie Oudkerk”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1903/06/12 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-11-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000575076:mpeg21:p00003
“Familiebericht Oudkerk”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1906/06/29 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 14-11-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871844:mpeg21:p006
Stadsarchief Amsterdam, Oudkerk, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 650
www.joodsmonument.nl, lemmata Oudkerk (geraadpleegd 14 november 2020)
“Familiebericht Alfred Blits”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1928/08/31 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 14-11-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858033:mpeg21:p006
“Familiebericht Blits”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1928/08/31 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 14-11-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858033:mpeg21:p006
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Blits (geraadpleegd 14 november 2020)
“Advertentie Lensink”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1937/11/18 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-11-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000580038:mpeg21:p00004
“Advertentie Remmers”. “Volk en vaderland : weekblad der Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland”. Utrecht, 1937/12/30 00:00:00, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 14-11-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011189965:mpeg21:p008
“Advertentie De Tijdgeest”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1939/09/13 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 14-11-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000577029:mpeg21:p00016
Bianca Stigter, Atlas van een bezette stad, Amsterdam 1940 – 1945 (Amsterdam 2019), 282 (Baumgarten)
Stadsarchief Amsterdam, Adolf Baumgarten, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 39
Stadsarchief Amsterdam, Siegfried Baumgarten, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 39
Archiefkaart Joodse Raad Johanna Baumgarten – Neubeck, via Arolsen Archives, 12686770 Johanna Baumgarten Neubeck
verhaal Baumgartens in Bochum via Märkische Schule Wattenscheid, https://www.maerkische-schule.de/blog/eine-form-der-erinnerung-die-verlegung-von-vier-stolpersteinen-in-bochum/ (geraadpleegd 15 november 2020).
Ruben Vis, Gemoedelijk en intiem, honderd jaar Joods verenigingsleven in West in Ons Amsterdam, mei 2021, p. 14 (synagoge)
Mensink, Stadsarchief Amsterdam, Politierapporten ’40-’45, archiefnummer 5225, inventarisnummer 6382.
Mensink, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 547.
Mensink, informatie Mr. Pieter J. H. Mensink (email 6 maart 2023).

illustraties:
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Bilderdijkstraat. Uitgave N.J. Boon, Amsterdam, Collectie Stadsarchief Amsterdam: prentbriefkaarten. 1900. PRKBB00502000001

gepubliceerd:
14 november 2020

laatst bijgewerkt:
8 maart 2023