Michel Velleman werd geboren in Groningen op 5 januari 1895 als zoon van Jesajas Ruben Velleman (Groningen, 24 november 1873) en Aaltje Noort (Steenwijk, 24 mei 1870) en trok in het begin van de vorige eeuw naar Amsterdam.
Michel ging optreden als “humoristisch goochelaar, professor Ben Ali Libi“. Hij werd bekend, beroemd en geroemd en trad onder andere op voor Prins Hendrik en de Duitse ex-keizer Wilhelm, toen die in ballingschap in Nederland woonde. Hij trad in het genre variété voornamelijk in Amsterdam op, maar ook daarbuiten zoals in het Rooms-Katholiek Doofstommen Instituut in Sint Michielsgestel en bij het Apeldoornse Bos. Hij stond onder het impresariaat van de bekende Max van Gelder.
Michel trouwde op 4 oktober 1916 met Anna Speijer (Amsterdam, 20 mei 1896) en ze kregen twee kinderen, Aaltje (16 maart 1919) en Jacques (2 december 1921). Ze verhuisden naar Amsterdam, waar ze op de Biesboschstraat 7 gingen wonen, later, op 1 april 1940, op het Merwedeplein 59.
Michel werkte voor de Culturele Afdeling van de Joodse Raad.
De Vellemans werden op het Merwedeplein opgepakt, tijdens een razzia in juni 1943. Het gezin Velleman heeft toen ongeveer een jaar in Westerbork gezeten voor ze, met uitzondering van zoon Jacques, met het 67e transport uit Westerbork op 29 juni 1943 naar Sobibor gedeporteerd werden. Dit was een groot transport, met 2397 mensen. Op Jacques na werd het hele gezin op 2 juli 1943 in Sobibor vermoord.
verder:
Volgens zijn kleindochter, naar de verhalen van haar vader, was Michel een man vol humor. Hij was in staat om zijn toeschouwers te vervoeren in zijn shows. Zijn kleindochter vermoedt sterk dat Michel ook in de kampen de mensen nog geëntertaind heeft. Zo was hij.
Ben Ali Libi
Op een lijst van artiesten, in de oorlog vermoord,
staat een naam waarvan ik nog nooit had gehoord,
dus keek ik er met verwondering naar:
Ben Ali Libi. Goochelaar.
Met een lach en een smoes en een goocheldoos
en een alibi dat-ie zorgvuldig koos,
scharrelde hij de kost bij elkaar:
Ben Ali Libi, de goochelaar.
Toen vonden de vrienden van de Weduwe Rost
dat Nederland nodig moest worden verlost
van het wereldwijd joods-bosjewistisch gevaar.
Ze bedoelden natuurlijk die goochelaar.
Wie zo dikwijls een duif of een bloem had verstopt,
kon zichzelf niet verstoppen, toen er hard werd geklopt.
Er stond al een overvalwagen klaar
voor Ben Ali Libi, de goochelaar.
In ’t concentratiekamp heeft hij misschien
zijn aardigste trucs nog wel eens laten zien
met een lach en een smoes, een misleidend gebaar,
Ben Ali Libi, de goochelaar.
En altijd als ik een schreeuwer zie
met een alternatief voor de democratie,
denk ik: jouw paradijs, hoeveel ruimte is daar
voor Ben Ali Libi, de goochelaar.
Voor Ben Ali Libi, de kleine schlemiel,
hij ruste in vrede, God hebbe zijn ziel.
Schrijver: Willem Wilmink.
Update 1 september 2017
Op 1 december 2017 werd aan het geboortehuis van Michel Velleman, aan de Ruiterstraat in Groningen, een gedenkteken onthuld. De foto’s zijn van deze gebeurtenis.
bron:
wikipedia,
boekgrrls.nl,
Michel Velleman, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 840.
Wilmink, Willem, gedicht Ben Ali Libi,
Interview K Huisman-Velleman bij het televisieprogramma Pauw en Witteman, 29 maart 2012.
Illustratie:
Ben Ali Libi
foto’s onthulling met dank aan Regina Philip.
gepubliceerd:
25 april 2016
Laatst bijgewerkt:
18 mei 2022