De Joodse begraafplaats in Overveen stamt uit 1797. Toen werd de begraafplaats door de Neie Kille Adat Jesoeroen uit Amsterdam, een afsplitsing binnen de Asjkenazische gemeente, gesticht aan de Tetterodeweg. Op 26 maart 1797 hadden de ‘verlichters’ van de Neie Kille gebroken met de oude Joodse gemeente en de dag erna werden de eerste juridische voorbereidingen voor deze begraafplaats getroffen. Op 6 april 1797 werd de begraafplaats aangekocht.
De eerste ter aarde bestelling vond plaats rond 15 oktober 1797. Op die dag overleed Grietje, dochter van J. Zacharias Jacobs en Judith Salomon Cohen.
Er werd hier voor deze Joodse gemeente begraven van 1797 tot 1808, totdat de Neie Kille door bemoeienis en druk van Jonas Daniël Meijer en Koning Lodewijk Napoleon weer verenigd werd onder het Opperconsistorie.
Ongeveer honderd Joodse Amsterdammers vonden hier in deze periode hun laatste rustplaats en na de hereniging mochten de nabestaanden van de mensen die er al begraven waren hier ook begraven worden. Zo’n honderdtwintig mensen werden er na 1808 begraven.
Onder de mensen die hier begraven liggen zijn leden van beroemde Joodse families, zoals de juristenfamilie Asser, bankier A. C. Wertheim en Mr. Dr. Lodewijk Visser maar ook rabbijn Graanboom (Zweden, 1738 – Amsterdam, 10 maart 1807), die er op 12 maart 1807 werd begraven. Zijn graf werd in juli 2020 gerestaureerd.
Om de begraafplaats staat een hoge muur, deze is aangelegd nadat er in 1805 vernielingen op de begraafplaats waren aangebracht. De begraafplaats heeft niet veel nabestaanden meer die de graven onderhouden. De staat van onderhoud was slecht, maar dit is veranderd. De begraafplaats wordt wat het groen betreft tegenwoordig onderhouden door de gemeente Bloemendaal, andere zaken door de daarvoor in het leven geroepen stichting. Er zijn een aantal bomen gekapt en zijn grafstenen schoongemaakt en de letters opnieuw overgeschilderd. De muur rond de begraafplaats is een aantal jaren geleden gerestaureerd. Het metaheerhuisje is eveneens gerestaureerd en de Stichting tot Behoud van de Begraafplaats Overveen bekommert zich al twintig jaar voor het behoud van deze begraafplaats.
De begraafplaats in Overveen heeft een website.
De Geïllustreerde Joodsche Post
De Geïllustreerde Joodsche Post besteedde op 2 juni 1921 een uitgebreid artikel aan deze begraafplaats.
‘ Wie kent niet de geschiedenis der Nieuwe Gemeente te Amsterdam inden Franschen tijd? Het waren niet de minste elementen in de Joodsche Gemeente, die met den gang van zaken op het einde der achttiende eeuw ontevreden waren. Met bewonderingswaardig doorzettingsvermogen streden zij voor de Emancipatie der Joden en voor hun staatkundige gelijkstelling met de andere Nederlandsche burgers. Ook wilden zij tal van misbruiken, die er in het kerkelijke leven langzamerhand ingeslopen waren, af schaffen. Het waren volstrekt geen hervormers in godsdienstig opzicht; indien enkele van hun voormannen, geprikkeld door het kortzichtig verzet van hen, die ook uitwassen niet wilden uitsnijden, soms te ver zijn gegaan, dan dienen we niet vergeten, dat in ’t algemeen de schuld voor te ontstuimigen vooruitgang ligt bij de tegenpartij, die door reactionair gedoe altijd tot verzet uitlokt. In dat opzicht zijn we eigenlijk na bijna anderhalve eeuw nog niet veel vooruitgegaan.
De mannen van „Felix libertate” die voor kiesrecht en dienstplicht van Joden streden, moeten in den lijn van hun tijd worden beoordeeld en dan zal men hun recht moeten laten wedervaren, en hen niet aansprakelijk stellen voor latere godsdienstige of nationale ontaarding. Mannen als Mozes Salomon Asser en Dr. H. de H. Lemon waren groote figuren in de geschiedenis van Neerlands Israël. De oude Gemeente had de Joodsche vrijheidsmannen van 1795 uit de gemeente gebannen. Natuurlijk was ’t daarom, dat ze zelf de vereischte Joodsche instituten gingen oprichten. Een Synagoge, eerst in een particulier huis aan de Nieuwe Heerengracht en later ineen gebouw in de Rapenburgerstraat, waar ook het godsdienstig bad en vergaderzaal ingericht werden, een eigen weeshuis en ook een eigen begraafplaats. In april 1797 kochten ze een groot stuk duinland bij Overveen, waar na veel tegenkanting in oktober van dat jaar op een bepaald gedeelte het eerste lijk werd begraven.
Bij de hereeniging in 1808 kwam ook deze begraafplaats in het bezit der Nederlandsch Israëlitische Hoofdsynagoge te Amsterdam, waar sedert dien bijna uitsluitend geïmmatriculeerde afstammelingen van de leden der „Nieuwe Gemeente” ter aarde worden besteld. Het is een heerlijk gelegen stuk duin, door de goede zorgen der Hoofdsynagoge mooi ommuurd en prachtig wild begroeid, zoodat ieder, die er komt, op dit lustig, door de nabuur zoo weelderig bedachte plekje, ook wegens de keuze van dezen plaats, de leiding der nieuwe Gemeente met eer moet herdenken. De verschillende foto’s in dit nummer geven een goeden indruk van den doodenakker en laten ook de steenen zien van de groote mannen, die deze Gemeente heeft opgeleverd. Misschien komen we later op verschillende van hen, onder anderen op hun Opperrabbijn lsaac Graanboom nog terug. AH.
bron:
Jaap Meijer / Jet Slagter, Versteend Verleden, de Joodse begraafplaats te Overveen (Haarlem 1983)
Email Renee Citroen, bestuurslid Stichting tot Behoud van de Begraafplaats Overveen d.d. 21 september 2021.
De geïllustreerde joodsche post. 2 juni 1921. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA16:021070024:00001.
illustratie:
Begraafplaats Overveen, 1 september 2020. © joodsamsterdam.nl
De geïllustreerde joodsche post. 2 juni 1921. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA16:021070024:00001.
gepubliceerd:
5 mei 2016
laatst bijgewerkt:
4 juli 2024