Arno Friedmann werd geboren in Breslau, het tegenwoordige Wroclaw. Hij woonde op verschillende plaatsen in Europa voordat hij in Amsterdam op de Nieuwe Spiegelstraat neerstreek.
Arno Friedmann werd geboren in Breslau op 8 januari 1900. Breslau is een van de Hanzesteden en was in 1871 de derde stad van Duitsland, na Berlijn en Hamburg. De stad ligt in Silezië en kende al in de middeleeuwen een belangrijke Joodse bevolking. Tot 1326 behoorde de stad aan Polen, in dat jaar erkenden de Silezische hertogen de koning van Bohemen als leenheer en kwam de stad de facto in het Duitse Rijk terecht. In de 19e eeuw maakte de stad een stormachtige industriële ontwikkeling door en steeg het inwoneraantal van 100.000 naar meer dan een half miljoen. De Joodse bevolking behield, veel meer dan Berlijn, sterke banden met het Oost-Europese Jodendom, dit door de nabijheid van Polen.
Bij verkiezingen in 1933 kreeg de partij van Hitler, de NSDAP, in deze stad een krappe meerderheid van 51,17 % en begon de nationaalsocialistische tijd voor de stad. 80% van de stad werd uiteindelijk vernietigd en de stad werd pas in de jaren vijftig – toen duidelijk werd dat de stad Pools zou worden – gerestaureerd. Twee van de bekende Joden die in deze stad werden geboren waren Edith Stein (1891-1942), filosofe van Joodse afkomst en Norbert Elias (1897-1990), Brits-Duitse socioloog. Hij week uit naar Engeland. Edith Stein bekeerde zich tot het katholicisme en trad als karmelietes (zuster Teresa Benedicta van het Kruis) in. Edith werd vermoord door de nationaalsocialisten.
Wanneer Arno Friedmann, hoedenmaker van beroep, Breslau precies verliet is niet bekend, maar wel is zeker dat hij in Parijs woonde voordat hij naar Amsterdam kwam.Op 8 april 1924 trouwde hij in Breslau met Käthe Warczawski, een huwelijk dat op 30 juli 1937 in Dresden werd ontbonden. Arno woonde nog in Duitsland in de eerste jaren van het naziregime. Voor de echtscheiding is hij waarschijnlijk op-en-neer naar Duitsland gereisd want al op 24 februari 1937 werd hij in Amsterdam ingeschreven op de Reguliersgracht 17hs. Op 13 september 1939 ging hij naar zijn tweede Amsterdamse adres, de Plantage Franschelaan 19-2, gevolgd door de Nieuwe Spiegelstraat 37boven op 25 juli 1940. Daar bleef hij niet en woonde vanaf 22 april 1941 in bij de familie Lijmberg op Lekstraat 12hs.
Onderduik en ontsnapt
Op 11 december 1942 werd op de persoonskaart van Arno VOW aangetekend, Vertrokken Onbekend Waarheen. Dit aantekening hield maar al te vaak in dat men in onderduik was gegaan. Arno werd opgepakt en kwam op 7 augustus 1943 in strafbarak 67 in Westerbork terecht. Hij wist echter te ontsnappen…
Dat Arno wist te ontsnappen is te lezen in een proces-verbaal van de Commandant van de Marechaussee Gewest Groningen, waaruit blijkt dat Arno vanaf 23 augustus 1943 om 19.15 verdwenen was. Vanaf dat moment werd er naar hem gezocht.
Arno werd op 20 januari 1944 weer opgepakt en teruggebracht naar Westerbork. Op 25 januari 1944 werd hij op transport gesteld naar Auschwitz waar hij bij aankomst op 28 januari 1944 werd vermoord.
bron:
NIOD 250i, inventarisnummer 961 (met dank aan Aline Pennewaard)
www.wikipedia.nl, lemma Breslau
www.joodsmonument.nl, lemma Arno Friedmann (geraadpleegd 28 november 2018)
Stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Arno Friedmann (Friedmann, Arno – 08-01-1900 – A01232_0250_0319)
gepubliceerd:
28 november 2018
laatst bijgewerkt:
14 april 2021
– Auschwitz,