Anna Waterman ligt begraven op de Joodse begraafplaats in Malmö, Zweden. Ze overleed op 25 mei 1945, vlak na de oorlog. Wat is haar verhaal?
De bevrijding van de concentratiekampen betekende niet dat vanaf dat moment er geen gevangenen meer omkwamen. De ontberingen waren zo zwaar geweest, dat de gezondheid en de conditie van velen zo slecht was dat zij nog maar een heel klein zetje nodig hadden om alsnog te overlijden. Zelfs gevangenen die naar andere landen werden overgebracht vanuit de kampen om daar aan te sterken, Zweden nam zeer veel mensen op, hebben het niet allemaal gered.
Anna Waterman was een van hen. Ze werd geboren in Amsterdam op 19 oktober 1920 als dochter van Joseph Waterman (Amsterdam, 28 maart 1893 – Sobibor, 9 april 1943) en Rika Witzenhausen (Amsterdam, 19 oktober 1895 – Sobibor, 9 april 1943). Ze werd naaister van beroep. Volgens haar grafsteen had ze een vriend in de oorlog, maar tot een verloving of een huwelijk kwam het niet. Vader Waterman was eerst sigarenmaker van beroep en werd later confectie-torner. Anna was het oudste kind, en ze werd gevolgd door een zus Mina (Amsterdam, 3 augustus 1922) en twee zoons, kleermaker Isidore (Amsterdam, 14 april 1926 – Auschwitz, 30 september 1942) en Abraham (Amsterdam, 15 december 1930 – Sobibor, 9 april 1943). Mina was de enige van het gezin die de oorlog overleefde. Voor de oorlog woonde het gezin op de Retiefstraat 78-3.
Vader Joseph was een van de tien kinderen van Abraham Waterman (Amsterdam, 30 januari 1864) en Mietje Waterman (Amsterdam, 30 mei 1862). In 1939 plaatste zijn kinderen een advertentie in het Zaans Volksblad, een sociaal-democratisch dagblad, waarin gememoreerd werd dat Abraham op 30 januari 1939 zijn 75-jarige verjaardag zou vieren. In 1937 woonde Abraham op de Nieuwe Kerkstraat 135, in 1939 woonde Abraham op Nederlands Israelitisch Oude Lieden Gesticht op de Nieuwe Keizersgracht. Grootvader Abraham overleed kort na deze verjaardag, op 3 februari 1940, vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Dit werd bekend gemaakt in een ander sociaal-democratisch dagblad, het Utrechts Volksblad. Het heeft er alle schijn van dat de familie Waterman aan deze kant van het politieke spectrum stond. Oma Mietje Waterman was al eerder overleden, op Amsterdam, .
Anna kwam eerst in concentratiekamp Vught terecht, en waarschijnlijk vanuit Vught in Neuengamme, een concentratiekamp in de buurt van Hamburg. Ze werd in ieder geval om aan te sterken naar Zweden overgebracht, en overleed in Landskrona. Ze werd begraven op de Joodse begraafplaats in Malmö. Anna was niet de enige Joodse Nederlander die in Zweden begraven is, ook bijvoorbeeld Lena Veffer en Klaartje Elsas-Brilleslijper.
bron:
Stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Anna Waterman
ibidem, persoonskaart Joseph Waterman
ibidem, persoonskaart Abraham Waterman
“Familiebericht”. “Zaans volksblad : sociaal-democratisch dagblad”. Amsterdam, 28-01-1939. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010944696:mpeg21:a0112
“Familiebericht”. “Utrechts volksblad : sociaal-democratisch dagblad”. Amsterdam, 06-02-1940. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010939720:mpeg21:a0125
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Waterman (geraadpleegd 5 september 2018)
Vriendenkring Neuengamme, lemma Anna Waterman via https://monument.vriendenkringneuengamme.nl/person/405247/anna-waterman (geraadpleegd 5 september 2018)
Judith Schuyf, Nederlanders in Neuengamme (Zaltbommel 2005)
illustratie:
“Familiebericht”. “Zaans volksblad : sociaal-democratisch dagblad”. Amsterdam, 28-01-1939. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010944696:mpeg21:a0112
laatst bijgewerkt:
26 september 2019