De Andrieszkade was een klein deel van wat nu de Spinozastraat is. Voor de oorlog bestonden beide straten naast elkaar, tijdens de oorlog werd het stuk Spinozastraat en de Andrieszkade hernoemd in Andrieszstraat. De bezetter wilde geen Joodse straatnamen, en geen straatnamen vernoemd naar toen levende personen van het Koninklijk Huis. Na de oorlog kreeg de gehele straat de naam Spinozastraat.
Andrieszkade 1hs – gezin Wajnsztok
Koopman Abram Fajwel Wajnsztok (Mlawa, Polen, 19 april 1898) kwam in 1936 met zijn gezin vanuit Berlijn naar Nederland. Hij was gehuwd met Chaja Ladzmitzer (Krakau, 16 mei 1903) en zij hadden een dochter Riwa (1932). Op 11 januari 1938 werden ze op dit adres ingeschreven. In het begin van de oorlog woonde ook de moeder van Abram die hij hen in, Zysla Gilta Wajnsztok – Barab (Makow, – Auschwitz, ) en een broer van Abram, Naftali Jerechmil Weinsztok (Warschau, – Auschwitz, ). Zysla en Naftali kwamen in 1938 naar Nederland. Abram had paspoorten voor Honduras weten te bemachtigen. Hij stond met zijn gezin op de emigratielijst voor Palestina geregistreerd, kwam uiteindelijk in Bergen-Belsen terecht en wist met zijn vrouw en dochter de oorlog te overleven.
Andrieszkade 2 – gezin De Heer
Mevrouw De Heer zocht in 1911 voor een klein liberaal-Joods gezin een net meisje voor in de huishouding.
Andrieszkade 2 – arts Bernard Premsela
In 1918 vestigde arts Bernard Premsela zich op dit adres. Bernard heette Benedictus Premsela en werd in Amsterdam geboren op 28 september 1889. Hij werd vermoord in Auschwitz in Hij was gehuwd met Rosalie de Boers (Amsterdam, – Auschwitz, ) en een van hun kinderen was de beroemde ontwerper Benno Premsela. Rond 1923 was Bernard penningmeester van het Centraal Israëlietisch Weeshuis te Utrecht en hij woonde in die tijd ook op dit adres. In 1933 werd de praktijk naar de Weteringschans 140 verhuisd.
Andrieszkade 3 – M. I. Morpurgo
In 1924 kwam M. I. Morpurgo als penningmeester naar voren van het dagelijks bestuur van het Portugees Israëlitisch Meisjesweeshuis Mezon Habanot in Amsterdam. Koopman Mozes Morpurgo (Amsterdam, – Auschwitz, ) was gehuwd met Rebecca Bosnak (Amsterdam, – Amsterdam, ).
Andrieszkade 3 – Pension Fransman
In april 1926 werd Pension Fransman op dit adres gevestigd. Deze onderneming was van Andries Fransman (Hilversum, 18 mei 1865 – Amsterdam, 6 oktober 1932) en Julia Schlösser (Doetinchem, 18 december 1870 – Amsterdam, ).
In maart 1931 verloofde B. Fransman zich met N. Schlösser uit Doetinchem. Waarschijnlijk was dit een zoon van Julia en Andries, Benjamin (Amsterdam, – Buchenwald, ). Het is niet tot een huwelijk gekomen, Benjamin huwde op 31 maart 1932 met Geertruida Wilhelmina Johanna te Niet (Nijmegen, 9 september 1900 – Amsterdam, 23 oktober 1936).
Andrieszkade 3 – zending onder Joden
In juni 1931 werd hier, in het huis waar eerst een koosjer pension was gevestigd, een centrum geopend vanwaaruit er christelijke zending onder Joden (Zending onder Israël) werd gecoördineerd. De zendeling, die een deel van dit pand bewoonde, was de heer K. H. Kammeijer. ‘Bachoerei Mewakshy Jausher” ging als Joodse instelling tegen de zending, de strijd met dit initiatief aan.
Volgens de gezinskaart bij het Stadsarchief Amsterdam woonde Karel Hendrik Kammeijer (Amsterdam, 15 juni 1883) hier van 4 juli 1931 tot 2 november 1932 en verhuisde toen naar de Argonautenstraat 20.
Andrieszkade 4 – Isidore Hertog
In 1893 was Isidore Hertog een van de ondertekenaars van een oproep om een gezin financieel te ondersteunen.
Andrieszkade 5 – weduwe E. Moresco – da Silva
In 1901 was weduwe E. Moresco – da Silva een van de ondertekenaars van een oproep om een gezin financieel te ondersteunen.
Andrieskade 5 – S. Spinoza Catella
In 1903 bood S. Spinoza Catella cursussen aan in stenografie. In latere advertenties werd de naam ook geschreven als S. Spinossa Cattella.
Andrieszkade 5boven – gezin Lichtenstern
In het begin van de oorlog woonde hier lijstenfabrikant Josef Lichtenstern (Wenen, – Auschwitz, ), zijn vrouw Rachel Blom (Amsterdam, – Midden-Europa, ) en hun dochter Bertha (1931). Bertha overleefde de oorlog.
Andrieskade 7 – familie Lek
Familie Lek woonde hier rond 1933.
Andrieszkade 8 – gezin Engelschman
Rond 1934 woonde mej. N. Engelschman op dit adres. Zij was betrokken bij een feestelijke bijeenkomst van Benous Jehoedoh, een vereniging van Joodse jongedames.
Andrieszkade 8 – firma M. B. Cozijn
Firma M. B. Co(u)zijn, huis-, decor- en letterschilder, was hier rond 1935 gevestigd. Zijn zoon K. Couzijn was behanger en stoffeerder. Mozes Cozijn (Amsterdam, – Enschede , ) was gehuwd met Esther Samas (Amsterdam, 17 september 1881 – Amsterdam, 25 juli 1960). Zij kregen acht kinderen.
Mozes overleed tijdens de onderduik in Enschede. Na de oorlog werd hij herbegraven op de Joodse begraafplaats in Enschede.
Andrieszkade 8boven – Jozef Andries Boektje
Student Jozef Andries Boektje (Zwolle, – Auschwitz, ) was op 15 april 1942 gehuwd met een dochter van Mozes Cozijn en Esther Samas, Anna Cozijn (Amsterdam, – Auschwitz, ). Jozef was een zoon van Salomon Boektje (Blokzijl, – Auschwitz, ) en Esther Cohen (Tilburg, – Auschwitz, ).
bron:
Hertog, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 20-01-1893, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000564056:mpeg21:p00006.
Moresco, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-03-1901, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874298:mpeg21:p008.
Spinoza, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-11-1903, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871732:mpeg21:p007.
Spinossa, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 23-12-1904, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871663:mpeg21:p004.
De Heer, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 29-12-1911, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859361:mpeg21:p007.
Premsela, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 09-08-1918, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000572025:mpeg21:p00004.
Prepaganda-Commissie te Amsterdam voor het Centraal Israel. Weeshuis te Utrecht.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-11-1923, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872458:mpeg21:p009.
Een jubeljaar?. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-09-1924, p. 21. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872507:mpeg21:p021.
Mozes Morpurgo, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 572.
Pension Fransman, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-04-1926, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871914:mpeg21:p004.
Schlösser, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 13-03-1931, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858660:mpeg21:p006.
Zending onder Joden, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-06-1931, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874704:mpeg21:p012.
Zending onder Joden, Stadsnieuws.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 25-09-1931, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000586030:mpeg21:p00003.
Premsela, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 10-02-1933, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874816:mpeg21:p007.
familie Lek, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 27-10-1933, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000581035:mpeg21:p00008.
Engelschman, BENOUS JEHOEDOH.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 02-03-1934, p. 14. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874837:mpeg21:p014.
Couzijn, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-09-1935, p. 14. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871425:mpeg21:p014.
A. F. Wajnsztok, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 897.
Wajnsztok, Aline Pennewaard op www.joodsmonument.nl, https://www.joodsmonument.nl/nl/page/723450/zysla-gitla-wajnsztok-barab (geraadpleegd 11 januari 2024).
Josef Lichtenstern, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 506.
Kammeijer, Stadsarchief Amsterdam, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 713.
Fransman, Stadsarchief Amsterdam, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 415.
Benjamin Fransman, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 247.
illustratie:
Spinoza, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-11-1903, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871732:mpeg21:p007.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Spinozastraat 45-47, Voorheen: Andrieszkade 7 (ged.) en 8 (v.l.n.r.). OSIM00003002005.
Premsela, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 09-08-1918, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000572025:mpeg21:p00004.
Pension Fransman, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-04-1926, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871914:mpeg21:p004.