Amsteldijk

De Amsteldijk is een straat aan de westelijke zijde van de Amstel, vanaf de Stadhouderskade zuidwaarts. Naar het noorden, tot aan de Munttoren, heet Amstel. De Amsteldijk ligt in stadsdeel Amsterdam-Zuid. Voorheen behoorde dit gedeelte aan de gemeente Nieuwer-Amstel. Het raadhuis van deze gemeente bevindt zich nog aan deze dijk. Na de annexatie (1896) was dit jarenlang het Amsterdamse stadsarchief (vanaf 1914). Aan de Amsteldijk bevindt zich de bekende begraafplaats Zorgvlied, deze begraafplaats behoort echter tot de gemeente Amstelveen.

Amsteldijk – I. I. Griffeljoen
Over deze boterhandelaar die in de buurt van het stadhuis woonde (van Nieuwer-Amstel – red.) werd in 1892 in het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland geplaatst dat bij controle bleek dat zijn als koosjere boter aangeprezen boter margarine was en niet koosjer.

Amsteldijk 7 – Jz. van Raalte
Jz. van Raalte woonde hier in 1895 en was hoofdagent voor Nederland voor ‘Der Anker’, een maatschappij voor Uitzet-, Levens- en Lijfrenteverzekering uit Wenen.

Amsteldijk 12^hs – lokadres
Pension van Cornelis Anthonius Bastiaan Pouw (Amsterdam, 23 maart 1899) en Maria Pouw- van Geel (Soerabaja, 10 maart 1878), leden van een nationaalsocialistische splinterpartij. Het pension werd een lokadres voor Joodse onderduikers die vervolgens werden verraden aan Bureau Joodsche Zaken van de Amsterdamse politie. Ten minste 19 personen werden verraden, Pouw werd tot levenslang veroordeeld na de oorlog.

Amsteldijk 14^-1 – Gretha Hanna Salomons
Op dit adres werd op 3 november 1922 Gretha Hanna Salomon geboren, dochter van Samuel Salomons (Amsterdam, 29 november 1888 – Sobibor, 4 juni 1943) en Sara Souget (Amsterdam, 6 februari 1891 – Sobibor, 4 juni 1943). Gretha had een jongere broer Hans Meijer  (Amsterdam, 18 december 1927 – Sobibor, 4 juni 1943). Gretha overleefde de oorlog. Moeder Sara was een bekend dichteres en publiceerde kinderversjes die ze ondertekende met S. S. -S.

Amsteldijk 17 – Elis M. Verbrugge
In 1932 was deze arts hier gevestigd. Elisabeth Maria Verbrugge (Amsterdam, 3 juli 1903) adverteerde in het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland.

Amsteldijk 18 – rusthuis broeder en zuster Dresden – Van Straten
In 1937 was hier het rusthuis van broeder en zuster Dresden – Van Straten gevestigd, voor ouden van dagen en invaliden. Het rusthuis was van verpleger Benjamin Dresden (Amsterdam, 12 juni 1906 – Auschwitz, 31 januari 1943) en zijn echtgenote verpleegster Betsy van Straten (Amsterdam, 9 maart 1906 – Auschwitz, 28 september 1942). Zij hadden twee kinderen: Sophia (Amsterdam, 9 november 1931 – Auschwitz, 28 september 1942) en Samuel Benjamin (Amsterdam, 12 december 1932 – Auschwitz, 28 september 1942). In april 1940 werd het rusthuis verplaatst naar de Stadhouderskade 153.

Amsteldijk 18^-1 – onderduikadres Herman Ohringer
Dit was het onderduikadres van Herman Ohringer, de vader van Mirjam Ohringer. Tijdens de oorlog hadden Magdalena (Leentje) Zegerius (Amsterdam, 9 december 1881 – Auschwitz, 15 november 1943) en haar man Henricus Cornelis Vierveijzer (Amsterdam, 11 februari 1890) vijf onderduikers in huis.

Amsteldijk 19  – H. J. Scheltema
Op dit adres, dat rechtsgeleerde H. J. Scheltema huurde van zijn collega mr. J. S. Sjollema, zat byzantinist en boekenverzamelaar Paul Auerbach ondergedoken met zijn vrouw Charlotte Seligsohn, volgens E. W. A. Hensen vanaf zomer 1940. Zomer 1944 werd het echtpaar verraden. Ze werden via Westerbork naar Theresienstadt gedeporteerd. Auerbach werd op 23 november 1944 in Dachau vermoord, Charlotte op 25 oktober 1944 in Auschwitz.
De bibliotheek werd door onder andere H.J. Scheltema en Janny van Wering (de twee waren kort met elkaar gehuwd)  in veiligheid gebracht, vermoedelijk bij Van Wering op de Stadhouderskade waar ook Scheltema zijn boeken had ondergebracht. 
Het ‘echte’ adres van Paul en Charlotte was de Michelangelostraat 35^hs.

Amsteldijk 21 – kleermaker Koekoek
Rond 1909 was hier kleermaker M. J. Koekoek (Amsterdam, 3 augustus 1881 – Sobibor, 30 april 1943) gevestigd. In het begin van de bezetting woonde Marcus op de Nieuwe Herengracht 63^boven.

Amsteldijk 21 – Tobias Groenman
Op dit adres woonde in 1916 Tobias Groenman (Amsterdam, 30 november 1865 – Amsterdam, 23 januari 1942), een ondersteuner van het Joodsch Nationaal Fonds. Tobias was gehuwd met Frederika Dina Hijmans (Tiel, 19 augustus 1871 – Sobibor, 16 april 1943) en zij hadden een zoon Jacobus Godschalk Frits en een dochter Eveline Helena Henriëtte. Tobias Groenman was makelaar in assurantiën. In het begin van de oorlog woonde Frederika op de Waalstraat 40^-1.

Amsteldijk 25 – Amstel Badhuis
In 1892 was hier het Amstel Badhuis gevestigd. Men kon er terecht voor Pneumatische en Koudwaterbehandeling met elektrische, geneeskrachtige en gewone baden.

Amsteldijk 26-27 – Café De Berebijt
Dit café adverteerde regelmatig in de Joodse media. Op 11 december 1920 werd er een vergadering gehouden over ‘de tegenwoordige politieke richtingen in het Zionisme’ door Dr. Adolf Friedemann (Berlijn, 11 april 1871 – Amsterdam, 22 december 1932).

Amsteldijk 26 – Taxi Berebijt
In 1934 was hier de ‘luxe-verhuurinrichting Taxi Berebijt’ gevestigd.

Amsteldijk 27 – garage Heinrich Klöpping
Heinrich Klöpping (Amsterdam, 29 augustus 1907) verborg hier spullen voor het verzet. In bijzijn van Willy Lages werd Heinrich Klöpping hier op 7 september 1944 door Friedrich Viebahn van de Sicherheitsdienst doodgeschoten.

Amsteldijk 32 – Firma Weduwe A. Meeuwissen & Zn.
Dit bedrijf, waar broodjes werden verkocht, was hier rond 1925 gevestigd. Johannes Arnold Meeuwissen (Amsterdam, 9 september 1858) was gehuwd met Sophia Otten (Amsterdam, 20 januari 1858).

Amsteldijk 51 – horlogemaker L. Haberman
Deze horlogemaker was in 1930 op dit adres gevestigd. Dit was Liebisz Haberman (Zolkiew, Polen, 20 maart 1893).

Amsteldijk 47 – distributie Joodsche Centrale Keuken
In 1943 was hier een uitgiftelokaal van de Joodsche Centrale Keuken.

Amsteldijk 52 – bakkerij Weduwe J. L. Göbel (Goëbel)
In 1933 was deze bakkerij op dit adres gevestigd. George Frederik Goëbel (Nieuwer Amstel ,21 maart 1866 – Amsterdam, 16 februari 1949) was gehuwd met Wilhelmina Georgina de Leeuw (Amsterdam, 17 november 1877). Hun oudste zoon heette Johannes Lambertus, vandaar de initialen. Het bedrijf adverteerde in de Joodse media.

Amsteldijk 66 – Amsteldijkschool
Op deze locatie stond de Amsteldijkschool.

Amsteldijk 67 – Gemeentearchief
In 1942 en 1943 deden hier honderden Joden onderzoek in een poging om niet-Joodse voorouders te vinden en op die manier aan de bezetter te ontkomen. Na een klacht in het voorjaar van 1942 over de aanwezigheid van Joden in de studiezaal door een NSB’er werd een aparte ruimte voor Joodse bezoekers beschikbaar gesteld. Deze kreeg de bijnaam ‘De Sterrenwacht’. Archiefstukken werden soms meegesmokkeld om de inschrijvingen te vervalsen en later terug te brengen. Door vervolgens een gewaarborgde kopie van de aangepaste inschrijving te vragen en hiermee aan te tonen dat men niet-Joodse voorouders had, hebben sommigen zich het leven gered.

Amsteldijk 78 – notaris Henri Mendes da Costa
Notaris Henri Mendes da Costa (Amsterdam, 7 augustus 1859 – Amsterdam, 9 november 1930) was begin 1930 penningmeester van het Jemen-comité, dat opkwam voor de Joden in Jemen. Henri was gehuwd met Elisabeth Henriques de Castro (Amsterdam, 23 maart 1862). In zijn werkzame leven was Henri directeur van de Bataafsche Hypotheekbank.

Amsteldijk 91 – Makelaardij S. Pool
Deze makelaar verhuisde in mei 1929 van de Govert Flinckstraat 361 naar dit adres.

Amsteldijk 93^a – M. J. Linning
Deze zaak in aardappelen, groente, fruit, vleeswaren, delicatessen en chocolade opende haar deuren in 1925 en maakte dat bekend in het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland.

Amsteldijk 93^a – Amstels Fotohuis
Deze fotohandel van W. Prins werd hier in 1935 gevestigd. Er werd in de Joodse media geadverteerd maar Willem Prins (Amsterdam, 24 juli 1908 – Amsterdam, 17 februari 1985) was niet Joods.

Amsteldijk 104 – Nora Diamant
In de laatste jaren van haar leven woonde Noor Diamant op dit adres.

Amsteldijk 105^-2 – Samuel Fierlier
In november 1936 vestigde Samuel Fierlier (1895) zich op dit adres, vertegenwoordiger van het Centraalblad voor Israëlieten.

Amsteldijk 109-115 – tentoonstelling De Vrouw 1813 – 1913
In de zomer van 1913 werd de belangrijke tentoonstelling De Vrouw 1813 – 1913 gehouden in Den Haag. Dit werd een mijlpaal voor het feminisme. Volgens de advertentie werd er in Amsterdam aan de Amsteldijk een lezing gehouden door opperrabbijn S. A. Rudelsheim van Leeuwarden over de plaats van de vrouw binnen het Jodendom. Waarschijnlijk vond deze lezing plaats aan het voormalige buiten Meerhuizen aan de Amsteldijk 109-115, ongeveer op de plek van het huidige Meerhuizenplein.

Amsteldijk 121-122 – J. L. Gompertz
Arts J. L. Gompertz vestigde zich op 5 april 1933 op dit adres.

Amsteldijk 125 – B. Barend
De aardappel-, groente- en fruithandel van B. Barend was in 1928 op dit adres gevestigd.

Amsteldijk 138 – Fa. Willemsen
Deze patissier was aan het einde van de jaren twintig op dit adres gevestigd en adverteerde regelmatig in het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland.

Amsteldijk 139 – Kleerkoopers Pianohandel
Deze pianohandel werd hier in november 1934 gevestigd.

Amsteldijk 143 – Z. Mossel
In 1936 woonde Z. Mossel op dit adres. Vanaf dat jaar had hij de leiding van de school voor Hebreeuwse taal en literatuur, een initiatief van de Nederlandse Zionistenbond.

Amsteldijk 199 – vacantieschool Talmud Tora
In 1934 werd op het terrein Amsteldijk 199 door Talmud Tora een vakantieschool georganiseerd. Bij mogelijk slecht weer kon met uitwijken naar een door de heer A. S. Veder beschikbaar gestelde ruimte in het gebouw op dit terrein. De heer Veder was lid van het kerkbestuur van de Nederlands Israëlietische Hoofdsynagoge. Het gebouw behoorde toe aan de Amsterdamsche Tricotage- en Kunstzijdefabriek. Ook in 1935 was de vakantieschool hier gevestigd.