Magere Brug
De vechtpartijen tussen Joden en sympathisanten enerzijds en nationaal socialisten anderzijds op 12 februari 1941 vormden de aanleiding om het Joodse stadsdeel te isoleren. Op verschillende plaatsen werden prikkeldraadversperringen aangebracht en een aantal bruggen werden opgehaald, waaronder de Magere Brug.
Amstel 202 – Levie – Dias
In 1916 was Levie Dias op dit adres gevestigd. Dit was een adres voor het laten repareren van dames- en herenkleding en men kon er de kleding chemisch laten reinigen (een herencostuum voor ƒ 1,50). De zaak was van David Levy (Amsterdam, – Amsterdam, ) en zijn echtgenote Rachel Lopes Dias (Amsterdam, – Amsterdam, ). Rachel woonde in het begin van de bezetting op de Javastraat 96hs.
Amstel 206 – Joodsche Vrouwenraad
Aanvragen voor kledinghulp konden in 1927 naar dit adres gezonden worden. In die periode woonde hier drogist David Mosche van Goor (Schoterland, – Sobibor, ) en zijn vrouw Johanna de Zoete (Hilversum, – Sobibor, ). Zij hadden twee dochters, de tweeling Klara (Amsterdam, – Sobibor, ) en Regina (Amsterdam, – Auschwitz, ). In het begin van de bezetting woonden David en Johanna op de Amstelstraat 34hs.
Amstel 210 – L. Pool & Zonen
L. Pool & Zonen was sinds 1893 gevestigd aan de Sint Antoniesbreestraat en verkocht optische en chirurgische instrumenten. In 1908 konden ze dit pand verwerven en ze verhuisden naar dit adres. In 1911 werd de naam Mij. Genius gebruikt voor deze zaak.
Amstel 216 – Gijsbrecht Dommerhuis
Jaap Meijer (Winschoten, 18 november 1912 – Heemstede, 9 juli 1993) schreef over dit pand: “Ik wijs U op het grote, in natuursteen opgetrokken, herenhuis tussen Heeren- en Keizersgracht 216 – het “Huis met de bloedvlekken” waarop zich Hebreeuwse inscripties en kabbalistische tekens bevinden”. Volgens de legende daarin aangebracht door een Poolse Jood”.
Vaz Dias heeft aannemelijk gemaakt dat deze inscripties het werk zijn van burgemeester Coenraad van Beuningen, die hier aan het einde van zijn leven heeft gewoond. Er wordt verhaald dat hij aan het einde van zijn leven aan krankzinnigheid leed, en het huis bekladde.
Amstel 218 – jonkheer Six
Jonkheer Pieter Jacob Six, leider van de ordedienst en in het verzet bekend als Van Santen, woonde hier.
Amstel 226 – E S V E H A
Een kantoor van Papierfabriek N. V. Esveha was op dit adres in 1929 gevestigd en zocht een jongste kantoorbediende.
Amstel 240 – ORT (Organisation Reconstruction Travail)
Niet Onder Rabbinaal Toezicht, maar de Organisation Reconstruction Travail, afdeling Holland, was hier gevestigd in 1946. Deze organisatie organiseerde tal van praktische cursussen, zoals houtbewerking, elektromontage, radiotechniek, machinebreien, damesconfectie. Men kon zich dagelijks aanmelden voor een dergelijke cursus, maar niet op de zaterdagen.
Amstel 250 – pension Leefsma
In 1936 was hier een zit- en slaapkamer met ritueel pension aangeboden. De zaak was van Mozes Leefsma (Veghel, – Sobibor, ) en zijn vrouw Marianne Snijders (Den Haag, – Sobibor, ). Zij verhuisden in 1937 van dit adres en woonden in het begin van de bezetting op Amstel 254. Zij hadden vier kinderen; Eduard (Den Haag, – Israël, ), Ella (Den Haag, – Sobibor, ), Raphaël (Den Haag, – Sobibor, ) en Frits (Amsterdam, – Sobibor, ).
Amstel 254 – W. A. P. F. L. J. Mendels
W. A. P. F. L. J. Mendels was vrouwenarts en verloskundige en woonde op dit adres in 1906. In 1908 werd de praktijk verplaatst naar Oosteinde 12.
Amstel 254 – arts I. Zeehandelaar jr.
In 1912 was er in dit pand op de Amstel wederom een arts gevestigd, de heer I. Zeehandelaar jr.
Amstel 266 – Mej. Spits
Mej. Spits had op dit adres een naaiatelier en had plek voor leerlingen in 1909. In 1912 werd er wederom een advertentie geplaatst voor leerlingen in costuumnaaien.
Amstel 266 – Mr. Adolf Perel
In 1910 woonde hier advocaat en procureur Mr. Adolf Perel (Amsterdam, 4 oktober 1878 – Amsterdam, 29 februari 1920). Bij hem was het verkiezingsbureau gevestigd voor de Provinciale Staten, op de stemmingsdag zelf kon men stemmen in het gebouw Golconda, op de Nieuwe Heerengracht 47. Adolf was gehuwd met Maria van Es (Amsterdam, ) en zij hadden drie dochters; Edith Adolphine Maria (Amsterdam, – Toronto, ), onderwijzeres Mathilde Leonarda (Amsterdam, – Midden-Europa, ) en Philippine Leonarda (Amsterdam, – Newton, ).
Amstel 270 – Elisabeth Duitz
Mej. E. Duitz was hoofd van de Fröbelschool die op de Nieuwe Keizersgracht 54 gevestigd was. Duitz woonde hier in 1924. Vermoedelijk was dit Elisabeth Duitz (Amsterdam, 23 december 1899).
Amstel 272 – Konijn Soeurs
De gezusters Konijn hadden op dit adres in 1907 een naaiatelier. In 1910 verplaatsten zij hun atelier naar de Sarphatistraat 155.
Amstel 280 – Harry Pos
Harry Pos woonde op dit adres in 1946. Volgens de advertentie in het Nieuw Israëlietisch Weekblad was hij een bekende radiozanger (tenor).
Amstel 282 – M. H. Rubens
M. H. Rubens woonde op dit adres en bood in 1909 een flinke grote loofhut aan.
Amstel 286 – G. J. de Leeuw
G. J. de Leeuw was vleeschhouwer en had in 1902 zijn zaak gevestigd op dit adres, op de hoek met de Prinsengracht. In 1915 adverteerde hij en zocht een bediende in zijn zaak.
Amstel 294 – atelier H. en R. Prins
In het atelier van de gezusters H. en R. Prins werden in 1903 leerlingen gevraagd om opgeleid te worden in het vak van kostuumnaaien.
Amstel 298 – J. A. van Os
J. A. van Os woonde in 1908 op dit adres en was de penningmeester van het op 10 januari 1875 door Dr. J. H. Dunner opgerichte “Weldadigheidsfonds”. Dit fonds zorgde voor renteloze leningen.
Amstel 300 – Richard Becker
Firma Richard Becker zocht in 1911 een volontaire voor haar kantoor.
Amstel 302 – Van Tijn & Zack
Van Tijn & Zack was een clichéfabriek en was op dit adres gevestigd in 1931.
In 1908 overleed de heer A. Arnstein. Bij legaat vermaakte hij dit huis aan de Joodse gemeente onder een aantal voorwaarden:
– de Joodse gemeente zou de zorg en het eeuwigdurend onderhoud van de zerken op zijn graf en dat van zijn eerder overleden vrouw, Jeannette Binger, op zich nemen,
– jaarlijks op de verjaardag van beider overlijden in de Grote Synagoge een kaars zou worden aangestoken,
– jaarlijks op de Johrzeit een jizkor voor hen werd uitgesproken in de Grote Synagoge,
– het huis binnen 20 jaar na de dood van Arnstein niet verkocht mag worden en
– dat de kosten van de successie en de overdracht door de hoofdsynagoge wordt voldaan.
Het pand werd verbouwd, en later, vanaf 1909, verhuurd. Dit pand bestaat nog en staat recht tegenover Carré.
De firma D Drost & Zoon, in koffie en thee, was in 1927 op dit adres gevestigd en plaatste advertenties in het Nieuw Israëlietisch Weekblad.
De heer Hillesum was in 1900 secretaris van de Vereeniging tot behartiging der belangen van Israëlitische Militairen in Nederland, afdeling Amsterdam. Hij woonde op dit adres.
Amstel 308 – H. Kopuit
In 1907 adverteert H. Kopuit vanaf dit adres, hij is dansonderwijzer. Waarschijnlijk gaat het hier om dansonderwijzer Hartog Kopuit (Amsterdam, 5 mei 1872 – Sint Joost ten Noode, 24 maart 1954) die gehuwd was met Rebecca Andreson (Amsterdam, 10 april 1872 – Haarlem, 2 november 1927).
Amstel 312a – Madame van Straten
Donne des leçons de conversation en Français à 50 cents l’heure en 1905.
In 1909 woonde hier Jac Wonsoff, kleermaker. In 1916 adverteerde Samuel Wonsoff (Amsterdam, 19 mei 1891 – Auschwitz, 28 sep 1942) vanaf dit adres, ook als kleermaker.
Amstel 314 – Schrijver
M. Schrijver was makelaar in assurantiën en hij verhuisde in 1882 van de Leprozengracht 13 maar de Amstel 314, op de hoek met de Achtergracht. Schrijver was bestuurslid van de Vereeniging Hulp voor Minvermogende Weezen.
In maart 1900 werd op dit adres een zaal voor Bruiloften, Bals, Vergaderingen met en zonder toneel, met en zonder bijlevering van Diners gevestigd. G. M. Wallach was de uitbater.
In december 1900 profileerde Wallach dit adres als een streng koosjer hotel restaurant.
Amstel 320 – Levin
Mej. F. Levin was verpleegster voor kraamvrouw en kind en woonde hier in 1904. L. Levin was secretaris van de Commissie voor de Schoolfeesten, uitgaande van de afdeling Noord-Holland van “Achawa”.
In 1907 adverteerde mej. S. Roost vanaf dit adres. Zij had een handschoenenwasserij en richtte zich in de advertentie vooral op dames. Er was een depot op de Blasiusstraat 61. Me.j Roost was in 1918 nog op dit adres gevestigd, in het onderhuis.
In 1916 adverteerden de dames Hegt-Van Volen vanaf dit adres en men kan bij hen conversatie en correspondentie Frans en Engels leren.
In 1918 adverteerde Is Bos vanaf dit adres, hij is pianist en muziekleraar.
Amstel 334 – J. de Vries
Mejuffrouw J. de Vries was in 1935 de contactpersoon voor de Vereniging Zuigelingen-inrichting en Kinderhuis. Deze vereniging hield toen een collecte voor de inrichting op de Plantage Middenlaan 31, waar dagelijks 130 kinderen verzorgd werden.
Amstel 340 – Pension Bellevue
In 1925 adverteerde Pension Bellevue met dit adres in het NIW. Er werd een keuken/werkmeisje gevraagd.
Amstel 344 – Vereeniging Centraal Israëlietisch Krankzinnigengesticht in Nederland
In 1927 was dit adres het secretariaat van bovengenoemde vereniging. Hier was verder de levensverzekeringsmaatschappij “Holland” gevestigd.
Amstelhotel – Sarphati
Initiatiefnemer Dr. Samuel Sarphati was naast dit hotel ook de verantwoordelijke voor het Paleis voor Volksvlijt.
Het Amstelhotel zou in de eerste plannen ongeveer 4 keer zo groot zijn dan het huidige gebouw is. Al vanaf het begin is dit hotel zeer gewild bij rijke en beroemde mensen. Sarphati gebruikte als terrein voor het Amstelhotel een stuk grond dat vrijkwam door de sloop van de vestingwerken aan de Singelgracht. Hij wilde daar een brede boulevard (Sarphatistraat) maken, woningen voor rijke Amsterdammers en monumentale gebouwen. Een uitgebreide geschiedenis staat hier.
Professor Tulpstraat
De Professor Tulpstraat, gelegen achter het Amstel Hotel, was tot de Tweede Wereldoorlog een centrum van de diamanthandel door Amsterdamse Joden. Na een lange tijd van onzekerheid is onlangs besloten de huizen daar niet te slopen.
Sjabbatpaal
Via deze link wordt uitgelegd dat voor (orthodoxe) Joden “eroev” belangrijk is. Dit betekent het gebied waarbinnen de sjabbat-wetten gelden. Dit kon worden aangegeven door palen, en aan de Amstel aan de Kalfjeslaan staat er nog één. Deze is de oorlog doorgekomen, de andere zijn door de bezetter gesloopt.
Beth Haim
Beth Haim is de oude Joodse begraafplaats voor Sefardische Joden. Deze begraafplaats is beroemd door de oude grafzerken en door een aantal belangrijke mensen dat daar begraven ligt. Beth Haim is Hebreeuws en betekent Huis van het Leven. Deze begraafplaats ligt in Ouderkerk aan de Amstel, vlak bij de Amstel.
bron:
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 28 april 1882, Schrijver, Amstel 314 .
ibidem, 10 nov 1882, Vleeshal, Koster.
ibidem, 4 jan 1884, Schrijver, Minvermogende Weezen.
ibidem, 16 feb 1900, Hillesum, Amstel 308 .
ibidem, 9 maart 1900, Wallach, Amstel 314 .
ibidem, 14 dec 1900, Wallach, Amstel 314 .
ibidem, 10 jan 1902, G J de Leeuw, Amstel 286 .
ibidem, 20 feb 1903, Prins, Amstel 294 .
ibidem, 17 juni 1904, Levin, Amstel 320 .
ibidem, 4 nov 1904, L Levin, Amstel 320 .
ibidem, 3 nov 1905, Straten, Amstel 312a.
ibidem, 3 aug 1906, Mendels, Amstel 254 .
ibidem, 12 april 1907, Konijn, Amstel 272 .
ibidem, 20 sep 1907, H Kopuit, Amstel 308 .
ibidem, 4 okt 1907, S Roost, Amstel 320 .
ibidem, 28 feb 1908, Weldadigheidsfonds, Amstel 298 .
ibidem, 7 aug 1908, L Pool & Zonen, Amstel 210 .
ibidem, 2 okt 1908, Mendels, Amstel 254 .
ibidem, 23 okt 1908, Arnstein, Amstel 304.
ibidem, 23 april 1909, Spits, Amstel 266.
ibidem, 14 mei 1909, Rubens, Amstel 282 .
ibidem, 15 sep 1909, Wonsoff, Amstel 312a .
ibidem, 4 maart 1910, Konijn, Amstel 272.
ibidem, 10 feb 1911, Becker, Amstel 300.
ibidem, 11 aug 1911, Genius, Amstel 210
ibidem, 11 okt 1912, Zeehandelaar, Amstel 254.
ibidem, 3 sep 1915, De Leeuw, Amstel 286 .
ibidem, 16 juni 1916, Levie Dias, Amstel 202 .
ibidem, 15 sep 1916, Hegt-Van Volen, Amstel 320 .
ibidem, 27 sep 1916, Wonsoff, Amstel 312a.
ibidem, 6 sep 1918, Bos, Amstel 320 .
ibidem, 27 dec 1918, Roost, Amstel 320 .
ibidem, 1 aug 1924, Duitz, Amstel 270 .
ibidem, 22 mei 1925, Bellevue, Amstel 340 .
ibidem, 1 april 1927, Joodsche Vrouwenraad, Amstel 206.
ibidem, 20 mei 1927, D Drost & Zoon, Amstel 306 .
ibidem, 29 juli 1927, Centraal Israëlietisch Krankzinnigengesticht in Nederland, Amstel 344 .
ibidem, 12 aug 1927, Levensverzekeringsmaatschappij Holland, Amstel 344 .
ibidem, 4 jan 1935, De Haan, Amstel 84 .
ibidem, 25 okt 1929, Esveha, Amstel 226.
ibidem, 3 april 1931, Van Tijn & Zak, Amstel 302 .
ibidem, 18 okt 1935, De Vries, Amstel 334 .
ibidem, 23 okt 1936, pension, Amstel 250 .
ibidem, 22 maart 1946, ORT, Amstel 240.
ibidem, 13 dec 1946, Harry Pos, Amstel 280 .
www.joodsmonument.nl, lemma Samuel Wonsoff (geraadpleegd 15 november 2015) .
www.ohn.nl, lemma Gijsbrecht Dommerhuis (geraadpleegd 7 januari 2016).
www.amsterdam.nl/kunstencultuur/ lemma Amstel 216 (geraadpleegd 7 januari 2016) .
David Mosche van Goor, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 274.
Stigter, Bianca, De bezette stad, Plattegrond van Amsterdam 1940 – 1945 (Amsterdam 2005) voor de informatie over deze periode.
Pension Leefsma, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-02-1936, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 07-02-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871446:mpeg21:p007.
Elisabeth Duitz, Stadsarchief Amsterdam, Pensioenkaarten, archiefnummer 5175, inventarisnummer 1971.
Hartog Kopuit, Stadsarchief Amsterdam, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 808.
Illustraties:
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 3 april 1931, Van Tijn & Zak, Amstel 302 .
Algemeen Handelsblad, 29 mei 1931, Drost, Amstel 306.
gepubliceerd:
23 april 2016
Laatst bijgewerkt:
7 februari 2025