Het Adama van Scheltemaplein in Amsterdam Zuid heeft net zoals de Euterpestraat een onheilspellende klank vanwege de rol binnen de deportatiemachinerie van de bezetter. De Euterpestraat werd na de oorlog omgedoopt tot Gerrit van der Veenstraat, ter ere van de verzetsstrijder Gerrit van der Veen.
Adama van Scheltemaplein 1 – Zentralstelle für jüdische Auswandering – de ‘Zentralstelle’.
Op het Adama van Scheltemaplein 1 was in een gevorderde school (de christelijke HBS) de Zentralstelle für jüdische Auswanderung gevestigd, waar Willem Henneicke – zoon van een stateloze immigrant – de scepter zwaaide over de Colonne Henneicke; dertig vaste krachten en twintig freelancers.
Henneicke was degene die de kwitanties uitschreef voor het kopgeld (ƒ 7,50) wat werd uitbetaald wanneer men een Joodse onderduiker verraadde. Deze arrestanten plaatste hij in het gymnastieklokaal, de overige lokalen van deze school werden gebruikt als verhoorruimte.
Het gebouw van de christelijke HBS heeft de oorlog niet overleefd, het werd door een Brits bombardement vernietigd.
Adama van Scheltemaplein 1 – rijwielen
In Het Joodsche Weekblad van 12 juni 1942 werd gemeld dat ingevolge de verordening van 23 mei 1942 Joden paarden, voer- en vaartuigen, waaronder ook rijwielen, moesten aangeven. Formulieren daarvoor konden worden opgehaald bij alle bureaus van de Joodsche Raad a ƒ 0,05 per stuk (€ 0,80 naar de huidige waarde). De ingevulde formulieren moesten voor 30 juni 1942 ingezonden zijn bij de Zentralstelle.
In een interview vertelde Jac. van de Kar over het verzet rond deze instelling:
„We hebben in het begin met een klein groepje al enkele mensen uit de HBS op het Adema van Scheltemaplein kunnen laten ontsnappen, waar de eerste Joden naar toe werden gebracht. Louis van Coevorden, Maurits Schellevis en ik hoorden bij de eerste verzetsgroep die daar aan het werk ging. Toen later de razzia’s werden verhevigd, hebben ze de Hollandsche Schouwburg gevorderd. Als er ongeveer driehonderd volwassenen en kinderen waren opgepakt werden die doorgestuurd naar Westerbork. Amsterdamse politie, trampersoneel en diverse gemeente-ambtenbaren hebben daarbij hand- en spandiensten verleend aan de Duitsers.”
deoorlog.nps.nl.
Het Joodsche Weekblad, 12 juni 1942, Aangifte van rijwielen.
Arian, Max en Bert-Jan Film, Het Joodse verzet in en om de Hollandse Schouwburg in Nieuw Israëlietisch Weekblad, 12 maart 1993.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Adama van Scheltemaplein. Links de Christelijke H.B.S. en daarnaast rechts de Memlingstraat gezien in de richting van de Apollolaan. 1932. Dienst Publieke Werken; Afdeling Stadsontwikkeling, 010009010727.
4 mei 2016
7 maart 2025