Zomaar een naam bij een artikel uit het Nieuw Israëlietisch Weekblad. Een artikel toen de synagoge op de Nieuwe Kerkstraat 10, die van de Vereniging Neir Mitswoh Wetouro Our, 100 jaar bestond in het jaar 1939. Daar stond de naam van A. Onderwijzer op de Meerhuizenstraat 19. Dan is te onderzoeken wie die Amsterdammer was, de penningmeester van deze chewresjoel.
Abraham Onderwijzer werd in Amsterdam geboren op 30 september 1895 als zoon en jongste kind van Isaac Onderwijzer (Amsterdam, 9 januari 1856 – Amsterdam, 24 november 1941) en Klaartje Rubens (Amsterdam, 9 januari 1851 – Amsterdam, 2 september 1926). Op 17 april 1920 trouwde hij met Anna Hes.
Het echtpaar woonde tot 1921 op Keizersgracht 602 en op 24 september 1921 verhuisden ze naar de Nieuwe Kerkstraat 10 om op 6 juni 1925 te verhuizen naar de Hemonystraat 21. Op 7 april 1938 verhuisde het gezin naar de Meerhuizenstraat 19-1, waar ze in het begin van de oorlog nog woonden.
Anna Hes werd ook in Amsterdam geboren op 28 juni 1896 en een dik jaar na het huwelijk met Abraham kregen ze hun eerste kind, dochter Clara op 9 juni 1921. Pas 12 jaar later, op 9 februari 1933, werd hun zoon Henri Samson geboren. Abraham was vertegenwoordiger van beroep.
Dochter Clara verloofde zich met Jacques Polak in 1940. Of het ooit tot een huwelijk kwam is niet te vinden. Vast staat dat Clara de oorlog overleefde en waarschijnlijk de Clara Onderwijzer is die in 1954 met Jacob Lerner in de synagoge aan de Obrechtstraat in Amsterdam trouwde. Jacob en Clara gingen daarna op Emmapark 7 in Den Haag wonen.
Vader Abraham en moeder Anna namen vlak voor de oorlog een Joodse vluchteling in huis, David Apfelbaum.
David Apfelbaum.
David kwam uit Hamborn en werd daar op 28 augustus 1932 geboren. Hij was de zoon van Mozes Apfelbaum, geboren op 3 maart 1898 in Polen en Edge Feuerstein, geboren op 3 juli 1907 in Perhinsko in Polen.
Vader Mozes was verkoper en tegen de oorlog zowel stateloos en werkloos gemaakt door het nazi-regime. David kwam naar Nederland en werd op 10 jan 1939 in het Noorderhuis aan de Toldijk in Ruinen geregistreerd. Op 20 april 1939 ging hij naar het Burgerweeshuis aan de Sint Luciensteeg in Amsterdam om een dikke maand later, op 29 juni 1939 opgenomen te worden in het gezin Onderwijzer.
David kwam niet alleen naar Nederland, maar samen met zijn broer Jacob. Jacob werd in Duisburg geboren op 28 september 1929 en maakte dezelfde route als zijn jongere broer. Hij werd op dezelfde datum opgenomen in een pleeggezin, dat van Simon en Sara Hildesheim op de Swammerdamstraat.
Abraham, Anna en hun zoon Henri werden in Sobibor vermoord op 2 juli 1943. David werd in Auschwitz vermoord op 26 mei 1944.
bron:
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 3 nov 1939, Een honderdjarige|
ibidem, 2 juli 1954, choepa Jacob Lerner en Clara Onderwijzer
Algemeen Handelsblad, 20 aug 1940, verloving Clara Onderwijzer en Jacques Polak
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Abraham Onderwijzer
www.geni.com, lemma Abraham Onderwijzer (geraadpleegd 26 dec 2015)
www.joodsmonument.nl, lemma gezin Abraham Onderwijzer (geraadpleegd 27 dec 2015)
www.dokin.nl, lemma David Apfelbaum (geraadpleegd 27 dec 2015)
gepubliceerd:
2 mei 2016
Laatst bijgewerkt:
23 februari 2021