Kantoorbediende Bram Arbeid werd op 22 maart 1920 in Amsterdam geboren als zoon van accountant Asser Arbeid (Amsterdam, – Auschwitz, ) en Jetje (Jet) Abas (Amsterdam, – Auschwitz, ). Het gezin woonde in 1933 op de Euterpestraat (Gerrit van der Veenstraat) 130hs, in 1941 op de Rubensstraat 41-1. Bij Bram werd er in september 1944 op zijn kaart aangetekend V O W (Vertrokken Onbekend Waarheen). Wat was er gebeurd?
Bram was onder de naam Wim Scholten in onderduik gegaan en was samen met andere Joden in 1942 ondergedoken bij dominee C. C. Pijpers in Zweeloo (Drenthe). Pijpers deed veel werk in het verzet. Volgens een bron wilde Bram zich aangeven of vluchten en zou dan zowel de dominee, zijn gezin en de andere onderduikers in gevaar brengen. Een van de versies van het verhaal over Bram meldt dat hij werd vergiftigd. Volgens een krantenartikel van 3 juli 1959 meldde de dominee dat Bram overleed aan een acute niervergiftiging in januari 1943.
Zijn stoffelijk overschot werd in het kolenhok van de pastorie begraven. Daar bleef hij liggen tot het gebouw werd gesloopt en zijn lichaam werd gevonden op 1 juli 1959. Nadat zijn lichaam werd gevonden was de patholoog-anatoom dr. Jan Zeldenrust bij de overblijfselen gehaald om deze te onderzoeken. De restanten werden bemonsterd. Toen het rapport kon worden gelezen, in 2015, was het toxicologisch onderzoek niet meegezonden. Wel bevond zich bij de overblijfselen een busje van het middel Phanodorm (cyclobarbital), een slaapmiddel dat in een hoge dosering dodelijk is. Later nam de dominee alle verantwoordelijkheid voor de liquidatie op zich, hoewel er veel aanwijzingen zijn dat hij niet alleen had gehandeld.
Bram Arbeid werd herbegraven op de Joodse begraafplaats in Muiderberg.
bron:
Stadsarchief Amsterdam, Abraham Emanuel Arbeid, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 17.
www.joodsmonument.nl, lemmata Abraham Emanuel Arbeid (geraadpleegd 3 juni 2021)
Kaart Joodsche Raad Abraham E. Arbeid via Arolsen Archives, 130252281.
Familiebericht geboorte Abraham.”Algemeen Handelsblad”.Amsterdam,22-03-1920, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 04-06-2021,http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010654480:mpeg21:p003
Door “verzet” gedode ondergedoken Joden, Nederland 1939-1945. Droog Magazine, juni 2021. 16
IN TUIN PASTORIE TE ZWEELOO Stoffelijke resten Joodse onderduiker opgegraven Raadsel rond overlijdensakte. “Overijsselsch dagblad”. Zwolle, 03-07-1959. Geraadpleegd op Delpher op 15-12-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001299003:mpeg21:p00001
Jan Walmolds, Onderduiker begraven in kolenhok van pastorie, Joods Monument, 30 juli 2015.
illustratie:
Familiebericht geboorte Abraham.”Algemeen Handelsblad”.Amsterdam,22-03-1920, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 04-06-2021,http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010654480:mpeg21:p003
gepubliceerd:
3 juni 2021
laatst bijgewerkt:
15 december 2021