Joodse slachtoffers vielen tijdens de oorlog niet alleen in de kampen, ook in de stad. En soms door veel pech, zoals het verhaal van Abraham Pakkedrager, een jongen van zes jaar oud.
Abraham Pakkedrager was de zoon van Elias (Elie) Pakkedrager en Sara (Saar) Slijper. Elias werd in Hilversum geboren op 27 maart 1905, Sara kwam uit Amsterdam en werd geboren op 16 september 1907.
Saar kon goed leren en ging naar het Amsterdamse Lyceum. Daar studeerde ze eerst klassieke letteren. Ze trouwde met Abraham, die wiskundeleraar werd, en ze kregen drie kinderen. Tot 4 november 1938 woonden ze op de Volkerakstraat 15, dan verhuizen ze naar de Waalstraat 96.
Het gezin
Abraham was de oudste en werd geboren op 27 juli 1936 in het CIZ, daarna werden Jehuda (4 oktober 1937) en Elishewa geboren. Vader en moeder nemen ook een pleegzoon op in het gezin, Israël Häusler (14 november 1928).
Israël was een Duitse oorlogsvluchteling en werd geboren in Gelsenkirchen. Hij was een zoon van Mordechai Häusler (Rozniatow, 21 maart 1893) en Sima Chane Kreidler (Stanislau, 12 december 1900). Na de Kristallnacht zetten zijn ouders op 11 januari 1939 hem en zijn zus Recha (Gelsenkirchen, 4 juli 1930 – Sobibor, 23 juli 1943) op een trein naar Nederland.
In Nederland aangekomen werden de kinderen eerst vanaf 13 januari 1939 opgevangen in het Emmahuis in Wijk aan Zee. Een paar maanden later, op 27 maart, zaten de kinderen in het Burgerweeshuis op de Kalverstraat 92 te Amsterdam. Daarna werden de kinderen gescheiden, Recha komt bij de familie Paërl terecht op de Zacharias Jansestraat 12, Israël bij de familie Pakkedrager.
Israël deed Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig) op 22 november 1941 terwijl hij bij de familie Pakkedrager woonde. Het gezin Pakkedrager woonde vlakbij het Merwedeplein en Israël raakte bevriend met Anne Frank, net zoals hij van oorsprong afkomstig uit Duitsland.
Het gezin Pakkedrager, en ook Israël, wordt opgepakt en komt in Bergen-Belsen terecht, waar Israël de oorlog ternauwernood overleefde. Hij ging voor 1948 naar Israël en veranderde zijn naam in Israël Yaoz. Israël woont nu in Beth Juliana in Herzliya.
12 maart 1943
12 maart 1943 was een vrijdag. Bram overnachtte op de Laing’s Nekstraat 19-3 en daar sloeg een granaat van het afweergeschut in en explodeerde. Waarschijnlijk logeerde hij bij zijn grootouders, op dit adres staat Abraham Pakkedrager, geboren in 1879, geregistreerd. Bram werd geraakt door een scherf in de borst en overleed daaraan.
Bergen-Belsen
Het hele gezin Pakkedrager kwam na een razzia in september 1943 in Bergen-Belsen terecht. Daar overleed op 29 december 1944 moeder Sara aan difterie, vader overleed drie dagen na de bevrijding van Bergen-Belsen, op 20 april 1945.
Jehuda en Elishawa waren nu zonder ouders. Maar in het kamp waren Yehoshua en Henny Birnbaum, die zorgden voor wezen die ze al in Westerbork onder hun hoede hadden genomen. De andere wezen voegden ze toe, en Jehuda en Elishewa kwamen onder hun hoede (zie ook verhaal van Hannah Goslar). De Birnbaums kwamen met de wezen naar Nederland terug in juni 1945 en al voor 1948 maakten zij met een aantal van de wezen alijah (emigreerden) naar Israël. Ook Jehuda en Elishewa gaan mee. Jehuda wijzigde zijn naam in Yehuda Kedar en woont in Sde Nechemia in het noorden van Israël. Elishewa verliet in 1969 Israël, ging naar New York en ontmoette daar haar man. Ze woont daar nu nog met kinderen en kleinkinderen..
verder
Sara Pakkedrager heeft een boek geschreven in de jaren dertig; Het Poerim verhaal: voor onze kinderen, uitgegeven voor de Joodse Vrouwenvereeniging voor Practisch Palestinawerk.
bron:
Recha Häusler op www.dokin.nl (geraadpleegd 5 mei 2014).
Zacharias Jansestraat 12 op communityjoodsmonument.nl (geraadpleegd 5 mei 2014),
Israël Häusler/Yaoz in www.metropolnews.info (geraadpleegd 5 mei 2014)
geboorte Abraham, Nieuw Israelietisch Weekblad 31 juli 1936.
bevolkingsregister Amsterdam, gezinskaart Pakkedrager.
Markus, Herbert, Gezin Pakkedrager tijdens en na de oorlog op communityjoodsmonument.nl (geraadpleegd 5 mei 2014) .
Israël Yaoz op whyisisrael.org (Unconditional love, 31 juli 2013).
Interactieve plattegrond bombardementen Amsterdam.
bevolkingsregister Amsterdam, woningkaart Laing’s Nekstraat 19-3.
Illustratie:
Bram Pakkedrager, collectie H. Markus met vriendelijke toestemming.
gepubliceerd:
3 mei 2016
laatst bijgewerkt:
8 april 2025