Tandarts Aäron (Arnold) Loterijman woonde op de Keizersgracht 718 en werd op 22 augustus 1891 in Utrecht geboren als zoon van Joseph Loterijman en Sophia de Vries. Aäron trouwde twee keer met dezelfde vrouw, zangeres voor de KRO-radio Elisabeth (Lies) de Leeuw (Amsterdam, – Amsterdam, ). De eerste keer was op 6 augustus 1925, hij scheidde van haar op 7 augustus 1928 en de tweede keer trouwde hij met Elisabeth op 8 augustus 1929 en scheidde weer van haar op 10 juli 1940. Lies trouwde op 14 mei 1941 met de Joodse arts en seksuoloog Leo Levie.
Aäron Loterijman ging in onderduik en vlak voor het einde van de oorlog ging dat mis. Daar volgde in 1948 een rechtszaak op, en een verslag ervan stond in de krant (hier weergegeven met aanvullende gegevens).
LAREN — De 34-jarige A. M. J. van G, thans in de cel, die gistermiddag voor het Bijzondere Gerechtshof te Amsterdam verscheen, was reeds door het Bijzonder Gerechtshof in Den Bosch tot zes jaren gevangenisstraf veroordeeld wegens hulpverlening aan de vijand. Hij is sedert 1935 lid van de NSB en deed tot enkele maanden vóór de bevrijding dienst bij de Landwacht. Omstreeks de „Dolle Dinsdag” riep de commissaris-generaal van de Landwacht, Van Geelkerken, de leden van de Landwacht naar Utrecht en stelde hen voor de keus: naar huis gaan of blijven. Verdachte koos het laatste en werd, in het vroege voorjaar van 1945, commandant van het Fahrnerbataljon, oorspronkelijk te Utrecht, later te Laren. Het bataljon heette, alhoewel geen Landwacht, naar de Duitse generale commandant Hauptman Fahrner.
Verdachte gaf in die dagen opdracht aan zijn manschappen, speciaal aan de Landwachter W. M., huiszoekingen te doen naar illegale lectuur onderduikers en wapenen. In het bijzonder had verdachte op het oog het huis van de fotograaf J. F. M. D. (Jaap Doeser; 1907 – 1995) aan de Melkweg 31 te Laren. Bij de huiszoeking (op 19 april 1945) ontdekte men de Joodse onderduiker Loterijman, wiens papieren op de naam van Antonisse geheel in orde waren. Men vond bij de heer Doeser foto’s en een voorraad van „De Vliegende Hollander”, het blaadje, door de RAF verspreid. De fotograaf en Loterijman werden, het gebeurde begin april 1945, beiden gearresteerd; verdachte trad toen op als commandant. Ze werden gebracht naar het Kringhuis te Laren. Later werden ze overgebracht naar het NSB-kringhuis in Baarn. Verdachte ontkent de opdracht tot die overbrenging te hebben gegeven, wel waarschijnlijk zijn plaatsvervanger Verhoef. In het kringhuis te Baarn was de SS ondergebracht. De fotograaf Doeser na enkele weken, na betaling van ƒ 500 vrijgelaten, een ander arrestant moest ƒ 1000 voor zijn vrijheid betalen.
Loterijman is verder in handen gebleven van de Duitsers. Een kok van de SS gelastte hem zijn graf te graven. Toen dit gereed was kreeg het slachtoffer een schot in de nek, en later nog twee in de rug. De kok heeft de man daarna onder de aarde gestopt. De procureur-fiscaal, Mr. Keune, van oordeel, dat het Bossche Hof niet alle wandaden van Van G. heeft geweten en deze daardoor slechts zes jaren kreeg, eiste eveneens zes Jaar zonder aftrek van het voorarrest.
In verband met deze zaak stond hierna terecht de 31-jarige M., kapper in Den Haag, later te Laren als Landwacht geplaatst, sinds 1940. NSB-lid en enkele Jaren later lid van de Landwacht, waardoor hij op verschillende plaatsen des lands de vijand behulpzaam is geweest, ook als manschap van de NSKK. In april 1945 behoorde hij tot het Fahrner-bataljon te Laren, hielp daar mee aan huiszoekingen en opsporingen van onderduikers en illegale lectuur en nam tevens een werkzaam aandeel in de huiszoeking bij de fotograaf Doeser te Laren. Ook bij enkele andere inwoners van Laren, heeft de groep Landwachters, waartoe verdachte behoorde, naar de „ Jood Antonisse” gezocht.
En verdachte heeft daar ernstig aan medegedaan, zoals een vrouwelijke getuige verklaart wier huis te Laren hij tot op de zolder doorzocht. De procureur-fiscaal eiste, wijl verdachte geen belangrijke rol heeft vervuld, in het Gooi en elders, een straf van zeven jaar met aftrek van het voorarrest. Beide verdachten zouden, volgens de eis van het O.M., voor het leven worden ontzet uit de burgerlijke en militaire rechten. Uitspraak in beide zaken over veertien dagen.
Loterijman was vlak voor het einde van de oorlog gepakt en vermoord in een bosje niet ver van het spoorstation van Baarn. Het was de SS’er, en van oorsprong slager, Willi (Wilhelm Max) Kulla (Ples, 31 oktober 1910) , niet genoemd in het verslag van de rechtzaak, die de moord pleegde. In die periode vlak voor de bevrijding was Loterijman niet de enige, Kulla vermoorde in die buurt zeker twee mensen. Kulla schoot zijn hele pistool op Aäron leeg en doorzeefde hem met acht kogels. Kulla was gestationeerd in de Villa Medan op de Julianalaan 6 in Baarn. Hij pleegde de moord op 25 of 27 april 1945. Willi Kulla werd in 1949 in Nederland tot vijf jaar gevangenisstraf veroordeeld voor oorlogsmisdaden en in 1950 voorwaardelijk vrijgelaten en Nederland uitgezet. In 1960 woonde de toen 50-jarige Kulla in Gelsenkirchen.
In 2017 werd er door Leon Giesen een voorstelling over de onderduik, de moord en het leven van Aäron Loterijman gemaakt en op 24 april 2018 werd er in het bos een gedenksteen voor Aäron onthuld.
bron:
https://www.wo2slachtoffers.nl/bio/55132/Loterijman-A%E4ron.htm
“Landwachter oefende terreur in Laren Reeds tot zes jaar veroordeeld. – Nogmaals zes jaar geëist”. “De Gooi- en Eemlander : nieuws- en advertentieblad”. Hilversum, 1948/06/15 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 28-06-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011173562:mpeg21:p002
Onthulling steen, Joost Reinders, ‘Het verhaal van Arnold Loterijman was bijna vergeten, zoals dat van talloze Joodse slachtoffers van de nazi’s’, 25 april 2018. Website Gooi- en Eemlander.
Datum moord. Wie was Arnold Loterijman, website Mondoleone.nl. https://mondoleone.nl/geheim/wie-was-arnold-loterijman.html. 29 juni 2020
Aäron Loterijman op website Joodsmonument.nl. https://www.joodsmonument.nl/nl/page/31814/aaron-loterijman, 29 juni 2020
Willi Kulla 1960. Ligt er in de Baarnse bossen een miljoenenschat verborgen? Provinciale Zeeuwse Courant | 1960 | 23 augustus 1960 | pagina 5.
Leon Giesen, aanpassing d.d. 23 januari 2024 (email)
gepubliceerd:
18 juni 2020
laatst bijgewerkt:
23 januari 2024