De 1e Batavierdwarsstraat bestaat niet meer. Deze straat werd afgebroken rond 1926. In dit stuk van de stad heeft menige Amsterdams-Joodse families hun wortels liggen.
De naam dankt de straat waarschijnlijk niet aan Germaanse stammen die de Rijn afzakken, maar eerder is het een verbastering van Batavia. Deze naam is, met de VOC-geschiedenis (scheepsbouw) van dit deel van de stad in gedachten, ook logischer. Verder was het in deze straat armoe troef. Hele gezinnen woonden in een kamer, de buurt werd geplaagd door ongedierte, waaronder ratten zoals te lezen is in het krantenknipsel uit 1874 elders op deze pagina.
1e Batavierdwarsstraat 1 – gezin Da Costa
S. da Costa woonde in 1895 op dit adres en hij was tot oktober 1895 bode van de vereniging “Weldaad zij ons streven”.
1e Batavierdwarsstraat 1 – In de Turckse Slaef
“in de Turckse Slaaf” was een gevelsteen uit 1665. Deze steen bevond zich op het hoekpand 1e Batavierdwarsstraat 1 / Oude Schans. Waarschijnlijk is de steen verloren gegaan.
1e Batavierdwarsstraat 2 – gevelstenen
Hier waren vijf gevelstenen aangebracht, één met een leeuw, twee met een vos en twee met een fortuin. Al deze stenen behoren bij de collectie KOG en liggen in een depot van het Rijksmuseum.
1e Batavierdwarsstraat 3 – gezin Berlijn
Levie Mozes Berlijn (Zelhem, 30 juli 1863) was koek- en banketbakker en hij wenste zijn clientèle en familie een een goed nieuwjaar in het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 16 augustus 1901. Levie was gehuwd met Ziena van Gelder (Hardenberg, 17 mei 1862) en zij hadden een zoon Nathan Berlijn (Amsterdam, – Auschwitz, ). De kleindochter van Nathan was Marion van Straten.
1e Batavierdwarsstraat 5 – Van Leer
L. Z. van Leer was reparateur van horloges, klokken, pendules, wekkers, staande- en speelklokken en verder speeldozen en chronometers. Hij woonde op dit adres in 1898. Het bedrijf ging in augustus 1905 naar de Nieuwe Keizersgracht 72.
1e Batavierdwarsstraat 6 – Lierens
L. Lierens woonde op dit adres in 1902. Waarschijnlijk was dit Lehman Lierens (Amsterdam, 26 mei 1882).
Hijman Alexander Liefman (Amsterdam, 24 februari 1889 – Auschwitz, 11 december 1942) werd op 8 maart 1902 Bar Mitswa en de receptie werd op dit adres gehouden. Hijman trouwde met Rosa Polak (Amsterdam, 3 januari 1895 – Auschwitz, 11 december 1942) en zij woonden in het begin van de oorlog op de Zandstraat 36-1 in Amsterdam.
Een jaar later werd Isaac Liefman eveneens kerkelijk meerderjarig en werd de receptie ook op dit adres gegeven. Isaac Liefman werd op 9 mei 1890 in Amsterdam geboren en in Sobibor vermoord op 30 april 1943. Hij was gehuwd met Naatje van der Molen (Amsterdam, 29 augustus 1892) en zij kregen drie kinderen, waaronder Amalia Rosa (Amsterdam, 15 mei 1936). Twee kinderen overleefden de oorlog, moeder Naatje en dochter Amalia werden in Sobibor vermoord op 14 mei 1943. In het begin van de oorlog woonde het gezin van Isaac op de Vrolikstraat 106-1.
1e Batavierdwarsstraat 9 – slager Zeehandelaar
I. M. B. Zeehandelaar woonde in 1899 op dit adres en kondigde in het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 31 maart 1899 aan dat hij eerdaags een koosjere vleeshouwerij (De Concurrent) op dit adres zou openen. Waarschijnlijk was dit Isaac Zeehandelaar (Amsterdam, 13 juni 1862).
1e Batavierdwarsstraat 11 – S. D. Bokkie
S. D. Bokkie won in juni 1900 een talliet. Hij had een prijsraadsel opgelost die uitging van Joachimsthal’s boekhandel. Samuel Bokkie (Amsterdam, – Amsterdam, ) was gehuwd met Betje Walvis (Amsterdam, 21 april 1873 – 25 februari 1934). Samuel woonde in het begin van de oorlog op de Uiterwaardenstraat 142-1.
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 8 nov 1895, Weldaad zij ons Streven, nummer 1.
ibidem, 14 oktober 1898, Van Leer, nummer 5
ibidem, 31 maart 1899, Zeehandelaar, nummer 9
ibidem, 15 juni 1900, Bokkie, nummer 11
ibidem, 16 aug 1901, Berlijn, nummer 3
ibidem, 7 maart 1902, Lierens, nummer 6
ibidem, 29 mei 1903, Lierens, nummer 6
ibidem, 1 sep 1905, Van Leer, nummer 5.
Boers, Onno, De Gevelstenen van Amsterdam (Amsterdam 2007)
Gemeentearchief Amsterdam, gezinskaarten Levie Mozes Berlijn
ibidem, gezinskaart Isaac Zeehandelaar.
Rattenbeet, De werkman. 19 september 1874. Geraadpleegd op Delpher op 07-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMIISG06:001526109:00001.
Ibidem, 14 oktober 1898, Van Leer, nummer 5
In de Turckse Slaef, Beeldbank Stadsarchief Amsterdam, 010194001141
Stadsarchief Amterdam, beeldbank / Martelhoff, J.H. (1876-1959). Eerste Batavierdwarsstraat. Gezien van de Uilenburgerstraat naar de Oudeschans. Rechts op de hoek Uilenburgerstraat 28, ca, 1923. 010118000204.
gepubliceerd:
4 mei 2016
30 juni 2023