Wie er op de Wilhelmina-Catharinaschool gewerkt hebben is door het verbranden van het archief niet met volledige zekerheid te achterhalen, maar vroeger werden benoemingen regelmatig in de kranten gepubliceerd. Een aantal van de leerkrachten is daarom wel te achterhalen. Op deze pagina een niet volledig overzicht van het personeel. Eén van hen was de directrice van de Joodse Afdeling van de Wilhelmina-Catharinaschool tijdens de oorlog, Henriëtte Bosman-Boom.
Willem Barend Fricke
Samen met Petronella Meuleman-van Ginkel richtte hij in 1890 de Wilhelmina-Catharinaschool op.
Willem Barend Fricke werd op 4 november 1843 in Weesp geboren. Op zijn zestiende jaar ging hij naar Zuid Afrika om daar zijn geluk te beproeven. Hij ging daar de handel in. Dat bleek met de oorlog die daar ontstond een goede keus, want hij werd door deze handel al snel vermogend.
In 1868 werd Fricke vrijmetselaar, ging naar Londen en kreeg daar het advies om naar Chicago te gaan, om zich verder te verdiepen in het spiritisme, waarin hij geïnteresseerd was. Fricke was inmiddels getrouwd met Harriet Mare en keerde rond 1888 naar Nederland terug. Willem Fricke en Harriet Mare kregen geen kinderen.
Fricke woonde op de Jan Steenstraat 111, verhuisde in juni 1892 naar het Sarphatipark 41 en in 1896 naar de Amsteldijk 76. In 1931 woonde hij in Laren, waar hij overleed. Fricke werd op 19 maart 1931 op Westerveld gecremeerd.
Petronella Meuleman-van Ginkel
Petronella Catharina van Ginkel werd op 21 december 1841 in Rijswijk geboren en trouwde met de smid E. Meuleman. Zij kregen één dochter, Petronella Catharina (1869). Deze dochter trouwde met Tjebbe Frederik van der Werff, de eerste hoofdonderwijzer van de Wilhelmina-Catharinaschool.
J. H. J. Wierts van Coehoorn-Stout,
zorgde voor de onderwijskundige adviezen. Mevrouw Wierts was een aanhanger van het Fröbelonderwijs, een onderwijsconcept van de Duitse pedagoog F. W. A. Fröbel (1782-1852).
Wierts, Meuleman en Fricke waren spiritisten maar omarmden al snel de theosofie.
Mevrouw Wierts werd directrice van de Fröbel-afdeling van de school (kleuterafdeling). Zij publiceerde het boek Iets over doel en middelen der methode Fröbel. Op 13 december 1917 berichtte De Tijd dat mevrouw Wierts op de leeftijd van 60 jaar was overleden. Ze werd gecremeerd op Westerveld, in 1917 was een crematie nog heel bijzonder.
Tjebbe Frederik van der Werff (1864).
Deze Van der Werff werd de eerste hoofdonderwijzer van de Wilhelmina-Catharinaschool en was de echtgenoot van Petronella Catharina Meuleman, en daarmee was Petronella Meuleman-van Ginkel de schoonmoeder van Van der Werff.
S. de Vries Jzn.
Op 1 april 1923 werd dhr. S. de Vries hoofd van de afdeling lager onderwijs en hij wilde naast de bestaande school een afdeling beginnen waar volgens de methode-Montessori lesgegeven werd. Hiervoor moest ook gekwalificeerd personeel worden aangenomen en de leerkrachten die zich wilden laten bijscholen kregen van het bestuur een jaar verlof met behoud van salaris om deze scholing te kunnen volgen. In 1923 werden er al (kleuter)klassen gemaakt volgens de Montessori-methode.
Op 1 september 1925 stroomden de eerste Montessori-kinderen van het voorbereidende lager onderwijs door naar het lager onderwijs en daarmee was de Montessori-afdeling een feit. De Vries nam afscheid van de school in december 1938.
De oorlog
De school had veel Joodse leerlingen en toen zij niet meer in de klas met niet-Joodse leerlingen mochten zitten kwamen niet alleen de kinderen, maar ook de school in problemen. Van de ca. 175 leerlingen aan het begin van de oorlog waren er 71 Joods. Deze kinderen op een andere school plaatsen zou betekenen dat de school onder de opheffingsnorm kwam.
Het bestuur nam contact op met de bezetter en kreeg het voor elkaar dat er een muur dwars door het gebouw geplaatst werd, op alle verdiepingen. Achter de muur, met de uitgang op de Falckstraat, zaten de Joodse kinderen, voor de muur, met de uitgang op de Weteringschans, zaten de andere kinderen. De achterkant van de school werd de Joodse afdeling genoemd en fungeerde als een van de Joodse scholen van Amsterdam in 1942-1943.
Henriëtte Bosman-Boom
De directrice van die afdeling werd mevrouw Henriëtte Bosman-Boom en zij werd bijgestaan door twee Joodse onderwijzers. In 1943 werd de Joodse afdeling van de Wilhelmina-Catharinaschool opgeheven, de muur werd afgebroken en de drie Joodse leerkrachten doken onder. Het verhaal over Henriëtte is in zijn geheel hier te lezen.
Thelma van der Kooi-Mulder
Thelma Mulder (8 augustus 1923 – 9 maart 2013) werkte in de oorlog al bij deze school als hulp, en hielp daadwerkelijk met het in de onderduik brengen van Joodse leerlingen. Na de oorlog haalde zij haar akte en heeft ze korte tijd lesgegeven op deze school, tot de school werd opgeheven. Thelma was een van de weinige leerkrachten die niet meeging naar de nieuwe school, de latere ASVO. Haar theosofische overtuiging zorgde dat ze mee ging naar Laren en haar hele leven actief bleef binnen de Theosofische Vereniging.
Siegfried Gotlieb
Siegfried Gotlieb (Grave, 12 juni 1894 – 1985) was volgens de website Verdwenen Joodse Scholen een van de vier leerkrachten van de Joodse afdeling tijdens de bezetting. Siegfried was gehuwd met Paulina van Leeuwen (Rotterdam, 26 april 1905).
Eva Loeb
Eva Leontine Rosa Loeb (Den Haag, 17 september 1913 – 2003) was volgens de website Verdwenen Joodse Scholen een van de vier leerkrachten van de Joodse afdeling tijdens de bezetting. Eva woonde op de Kloveniersburgwal 111 en was de vriendin van Heinz Keizer (Gronau, 26 augustus 1911 – Amsterdam, 14 februari 1988). Heinz was bij Eva ondergedoken en toen Eva de oproep kreeg om ’te werken in het oosten’ vluchtten zij beide naar tijdelijke adressen. Heinz kwam in Heemstede terecht, Eva in Friesland. Ze werden weer verenigd en tijdens de oorlog bleven ze samen in de onderduik, op een groot aantal achtereenvolgende adressen. Ze verbleven onder andere op de Amstel 3 bij de fotograaf Cas Oorthuys (1908 – 1975). De bevrijding maakte Heinz en Eva mee in Friesland en ze keerden daarna terug naar Amsterdam. In 1946 trouwden ze.
Marcus van Praag
Marcus van Praag (Amsterdam, 19 maart 1901 – Den Haag, 5 februari 1993) was volgens de website Verdwenen Joodse Scholen een van de vier leerkrachten van de Joodse afdeling tijdens de bezetting. Marcus was vanaf 10 februari 1943 gehuwd met Renee Florentine van Gelder (Watergraafsmeer, 22 februari 1911 – Sobibor, 28 mei 1943), zijn tweede vrouw, en woonde op de Nieuwe Kerkstraat 104-2. Volgens de kaart van de Joodsche Raad van Marcus verbleef hij in België tijdens een deel van de bezetting en overleefde daar de oorlog. Op 5 september 1945 vestigde hij zich op de Krugerstraat 5-2 in Amsterdam.
H. Speijer
H. Speijer was onderwijzer te Moordrecht en werd in februari 1892 benoemd aan deze school.
B. Valk
B. Valk was onderwijzer te Haarlem en werd in september 1892 aan deze school benoemd.
J. Tiel
J. Tiel was onderwijzer te Sliedrecht en werd in maart 1895 aan deze school benoemd.
Joh. Eijsvogel
Joh. Eijsvogel was in 1897 leraar Slöyd (handenarbeid) aan de Wilhelmina-Catharinaschool en aan de Trompschool te Hilversum. Hij zette na schooltijd cursussen op en woonde in de Dubbele Buurt 14 te Amsterdam. Dat was de buurt aan het begin van de Amstelveenseweg in Amsterdam Zuid, bij de Overtoom.
P. L. van Ravestijn
P. L. van Ravestijn was onderwijzer in Dubbeldam en werd in augustus 1897 aan deze school benoemd.
N. van ’t Sant
Mej. N. van ’t Sant uit Utrecht werd in december 1897 benoemd.
Mej P. H. van Hoorn
Mej. P. H. van Hoorn werd in oktober 1900 benoemd tot onderwijzeres aan de school.
Mej. P. J. J. M. la Rondelle
Pauline Josephine Johanna Maria la Rondelle werd op 8 september 1877 in Amsterdam geboren en in november 1900 benoemd tot leerkracht op deze school. Ze woonde op het Boerhaaveplein 20-3, verhuisde in 1909 naar de Jekerstraat 64, in 1936 naar de 2e Jan van der Heijdenstraat 34 en in 1938 naar het Sarphatipark 107.
J.H. Ressing
J. H. Ressing was hoofd van een openbare lagere school te Schagen, en hij werd in november 1901 hoofd van de Wilhelmina Catharinaschool. Johan Hendrik Ressing werd op 29 juli 1863 geboren in Stad Delden. In Amsterdam woonde hij op de Jan van der Heijdenstraat, in 1905 op de Prinsengracht 752
F. Ozinga
F. Ozinga werd in november 1901 benoemd tot tijdelijk onderwijzer.
K. Zeeman
K. Zeeman was onderwijzer te Schagen en werd in juni 1902 benoemd tot onderwijzer.
W. K. Moll
W. K. Moll werd in mei 1904 benoemd tot onderwijzer aan deze school. Hij werd in 1908 aangesteld als leraar in de Duitse taal aan de 4e HBS.
Mej. E. J. Waagen
Mej. E. J. Waagen was onderwijzeres te Deventer en werd in mei 1904 benoemd tot onderwijzeres aan deze school.
Mej. M. S. Buis
Mej. M. S. Buis was in 1904 onderwijzeres aan de Wilhelmina Catharinaschool. Wanneer zij werd aangesteld was niet te achterhalen.
G. J. Boosman
Gerrit Jan Boosman (Hilversum, 17 september 1884) werd in januari 1909 benoemd.
C. J. G. van Leuven
Mej. C. J. G. van Leuven werd in februari 1909 benoemd.
C. A. Jurjans
Charlotte Auguste Jurjans (Amsterdam, 23 februari 1893 – Amsterdam, 25 september 1978) werd in september 1912 benoemd op de school.
G. Korff
Mej. G. Korff werd in oktober 1914 benoemd.
C. Keizer
C. Keizer uit Rheden werd in januari 1916 benoemd op deze school.
P. J. ter Weeme
Paulina Johanna ter Weeme (Amsterdam, 29 oktober 1901 – Amsterdam, 11 juni 1984) werd benoemd tot tijdelijk onderwijzers in mei 1920.
A. Nijhuis
Mej. A. Nijhuis uit Haarlemmermeer werd in oktober 1923 benoemd op de school.
F. de Vries
F. de Vries was in 1924 hoofd van de Wilhelmina Catharinaschool. Hij gaf een toespraak in Groningen over “Het Montessori-onderwijs, haar didactiek en pedagogiek”.
Roodhuyzen
Mej. Roodhuyzen was Montessori-leidster op de school en gaf in 1929 een beschouwing over “hedendaagse, opvoedkundige problemen”.
J. C. L. Godefroy
Het bestuur gaf aan zenuwarts dr. Jan Carel Lodewijk Godefroy (Magelang, 10 mei 1883 – Amsterdam, 3 december 1957) de opdracht om te onderzoeken of montessori-onderwijs op de Wilhelmina-Catharinaschool mogelijk was. Hij was een fervent voorstander en deze richting kwam op de school.
J. C. L. Godefroy was in 1931 een belangrijk voorzitter van het bestuur van de school. Hij was aanwezig bij de crematie van W. B. Fricke.
bron:
Heijder, M, De A.S.V.O.-school, onstaan en ontwikkeling van de Amsterdamse Schoolvereniging voor Opvoeding en Onderwijs “A.S.V.O.”, (Huizen 1985) 1 – 69
Algemeen Handelsblad, 28 februari 1892, benoeming H. Speijer
Algemeen Handelsblad, 30 september 1892, benoeming B Valk
Algemeen Handelsblad, 10 nov 1900, benoeming La Rondelle
Algemeen Handelsblad, 7 juni 1902, benoeming K. Zeeman
Algemeen Handelsblad, 11 mei 1904, benoeming E J Waagen
Algemeen Handelsblad, 29 aug 1908, aanstelling W H Moll
Algemeen Handelsblad, 30 jan 1909, benoeming G J Boosman
Algemeen Handelsblad, 21 sep 1912, benoeming C. A. Jurjans
Algemeen Handelsblad, 17 okt 1914, benoeming G. Korff
Algemeen Handelsblad, 26 jan 1916, benoeming C. Keizer
Algemeen Handelsblad, 18 mei 1920, benoeming P J ter Weeme
Algemeen Handelsblad, 20 okt 1923, benoeming A. Nijhuis
Algemeen Handelsblad, 8 juni 1932, getrouwd Louis Bosman en Henriëtte Boom.
De Gooi- en Eemlander, 4 mei 1904, benoeming W K Moll
De Gooi- en Eemlander, 6 feb 1909, benoeming C J G van Leuven
De Gooi- en Eemlander, 22 maart 1929, De vrijmaking van het kind – Roodhuyzen
De Tijd, godsdienstig-staatkundig dagblad, 13 dec 1917, Een kindervriendin (overlijden mevr Wierts)
De Telegraaf, 10 dec 1938, Afscheid S. de Vries Jzn.
De Telegraaf, 5 nov 1986, familiebericht Hendrik Buurt
Het Nieuws van den Dag, kleine courant, 8 maart 1895, benoeming J. Tiel
Het Nieuws van den Dag, kleine courant, 5 juli 1897, advertentie Eijsvogel
Het Nieuws van den Dag, kleine courant, 25 dec 1897, N. van ’t Sant
Het Nieuws van den Dag, kleine courant, 2 nov 1900, P H van Hoorn
Het Nieuws van den Dag, kleine courant, 13 nov 1901, J H Ressing
Het Nieuws van den Dag, kleine courant, 28 sep 1904. Bond van Bewaarschoolonderwijzeressen (M S Buis),
Het Vaderland: staat- en letterkundig nieuwsblad, 19 maart 1931, verassching W B Fricke
Het Volk; dagblad voor de arbeiderspartij, 9 juni 1932 Burgerlijke Stand (L Bosman en H Boom)
Nieuwsblad van het Noorden, 12 april 1924, De heer F. de Vries
Rotterdamsch Nieuwsblad, 30 aug 1897, P.L. van Ravestijn
stadsarchief Amsterdam, gezinskaart P J J M la Rondelle
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart W B Fricke
Stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Henriëtte Bosman
Stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Saartje Groenstad
www.wikipedia.nl, lemma Dubbele Buurt (geraadpleegd 20 aug 2015)
www.dutchjewry.org, lemma Jozef Boom (geraadpleegd 20 aug 2015)
“Familiebericht Louis Bosman”. “Algemeen Handelsblad“. Amsterdam, 11-05-1949. Geraadpleegd op Delpher op 02-10-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000091630:mpeg21:a0102.
Siegfried Gotlieb, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 276.
Eva Leontine Rosa Loeb, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 515.
Eva Loeb, biografie Heinz Keizer, https://www.collectiekeijser.nl/geschiedenis/biografie (geraadpleegd 19 april 2023).
Marcus van Praag, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 650.
Gerrit Jan Boosman, Stadsarchief Amsterdam, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 145.
J C L Godefroy, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 270.
Paulina Johanna ter Weeme, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1939.
Charlotte Auguste Jurjans, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1534.
met dank aan Thelma van der Kooi-Mulder (18 augustus 1923 – 9 maart 2013).
Illustratie:
“Familiebericht Louis Bosman”. “Algemeen Handelsblad“. Amsterdam, 11-05-1949. Geraadpleegd op Delpher op 02-10-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000091630:mpeg21:a0102.
Thelma v d Kooij – Mulder, met vriendelijke dank.
gepubliceerd:
27 april 2016
Laatste aanpassing:
10 september 2023